Vừa đặt lưng xuống giường đêm tân hôn đầu tiên trong đời làm dâu, tôi đã phải bật dậy chạy theo mẹ chồng giữa tiếng gió rít ngoài hành lang. Bà đi thẳng ra két sắt, mở khóa lạnh lùng rồi ôm nguyên tay nải vàng cưới của tôi và chồng. Tôi vừa hoảng, vừa tức. Nhưng đến sáng hôm sau tỉnh dậy, lòng tôi lặng đi. Tôi biết ơn bà. Một cách kỳ lạ và sâu sắc…
Tôi tên là Hương, năm nay 26 tuổi. Hôm qua là ngày cưới của tôi với Hoàng – mối tình hơn hai năm yêu đương rồi cũng đơm hoa kết trái. Gia đình chồng tôi ở vùng ven Hà Nội, sống theo lối truyền thống. Mẹ chồng – bà Hòa – là người phụ nữ góa chồng đã gần 20 năm, một tay nuôi hai con khôn lớn. Ai gặp cũng bảo bà nghiêm nghị, cứng rắn như gỗ lim lâu năm. Tôi chỉ biết vậy, nhưng vẫn háo hức về làm dâu, nghĩ rằng mình ngoan hiền, khéo léo thì không đến nỗi nào.
Lễ cưới diễn ra ấm cúng. Tôi và Hoàng được họ hàng hai bên mừng tuổi bằng vòng vàng, nhẫn, dây chuyền và cả tiền mặt. Tất cả được gói gọn vào một tay nải đỏ thẫm, mẹ tôi trao tận tay tôi trước khi lên xe hoa. “Giữ kỹ nhé con,” mẹ dặn, “của để dành lúc khó khăn.”
Tối đó, sau khi khách khứa về hết, tôi và chồng mới có chút thời gian thở. Tôi tắm rửa, dọn dẹp phòng tân hôn, còn Hoàng đi tắm muộn. Tôi để tay nải vào ngăn kéo tủ, khóa lại, yên tâm nằm nghỉ.
Nhưng chưa đầy nửa tiếng sau, mẹ chồng gõ cửa.
Tôi mở ra, vẫn mặc bộ váy ngủ mỏng manh, tóc chưa kịp khô. Bà không nói gì nhiều, chỉ nhìn thẳng vào tôi:
– Đưa tay nải vàng cưới đây, mẹ giữ cho.
Tôi ngạc nhiên, lúng túng:
– Dạ… con tính cất kỹ trong phòng…
Bà ngắt lời, giọng lạnh băng:
– Của hồi môn phải đưa mẹ cất. Nhà này xưa nay như vậy. Không ai giữ của riêng.
Rồi không chờ tôi đồng ý, bà đi thẳng đến chỗ tủ, mở ra, thò tay lấy luôn tay nải đỏ mà tôi giấu.
Tôi chết lặng. Cảm giác như ai đó vừa giật đi món đồ quý giá nhất. Tôi bật dậy, chạy theo:
– Mẹ! Cái đó là của vợ chồng con! Mẹ làm thế là không đúng!
Bà dừng lại ngay giữa hành lang, xoay người nhìn tôi. Trong ánh đèn vàng vọt, mặt bà không biểu cảm, chỉ đáp ngắn gọn:
– Sáng mai nói chuyện.
Rồi quay lưng, đi về phía phòng mình.
Tôi đứng đó, ngỡ ngàng, hụt hẫng, vừa giận vừa ấm ức. Hoàng vừa tắm xong bước ra, thấy tôi rơm rớm nước mắt liền hỏi chuyện. Tôi kể lại, anh thở dài, không bất ngờ:
– Em đừng giận mẹ. Bà xưa giờ vậy, cái gì cũng nắm hết. Có lẽ bà quen kiểu sống đó rồi…
– Nhưng ít nhất phải hỏi tụi mình chứ? – Tôi gắt – Tụi mình cưới nhau, chứ có phải trẻ con đâu mà không được tự giữ của?
Hoàng ôm tôi, xoa dịu:
– Sáng mai anh nói lại với mẹ. Em đừng suy nghĩ nhiều đêm tân hôn.
Dù anh dỗ dành, tôi vẫn trằn trọc cả đêm. Nỗi tức tối khiến tôi lăn qua lăn lại không tài nào ngủ được. Tôi nhớ mẹ, nhớ ánh mắt bà hôm trao tay nải, nhớ lời bà dặn. “Giữ kỹ nhé con.” Giữ kiểu gì khi vừa về làm dâu đã mất trắng tay?
Sáng hôm sau, trời âm u như lòng tôi. Tôi bước ra khỏi phòng với cặp mắt thâm quầng. Dưới bếp, mẹ chồng đang nấu gì đó, mùi thơm của cháo gà bay khắp nhà. Tôi lặng lẽ rót nước, tính sẽ nói chuyện lại cho rõ ràng.
– Ăn cháo rồi nói chuyện. – Bà nói khi thấy tôi, vẫn cái giọng đều đều như không có chuyện gì xảy ra.
Tôi ngồi xuống, chưa kịp mở lời thì bà đã đặt lên bàn một xấp phong bì. Tôi giật mình – là toàn bộ số vàng và tiền mừng hôm qua, được bà sắp gọn gàng, ghi chú từng món: “bên nội mừng”, “bên ngoại mừng”, “vàng vòng cô dì”, “tiền mặt bạn bè”,…
Bà đẩy một cuốn sổ sang phía tôi:
– Đây là sổ tiết kiệm mẹ vừa mở sáng nay. Toàn bộ vàng tiền của hai đứa mẹ gửi ngân hàng, lấy tên chung vợ chồng con. Mẹ không giữ gì cho mình cả.
Tôi lặng người. Bà vẫn nhìn tôi, ánh mắt không trách móc:
– Con về làm dâu, còn nhiều thứ chưa quen. Nhưng chuyện tiền nong, của hồi môn, phải rạch ròi. Mẹ không thích để trong nhà lỏng lẻo. Chuyện hôm qua, mẹ biết con buồn. Nhưng sáng nay tỉnh dậy, thử hỏi lòng mình xem, có phải yên tâm hơn không?
Tôi cầm cuốn sổ tiết kiệm, tay run run. Trong lòng vừa xấu hổ, vừa biết ơn. Tôi đã nghĩ sai cho bà. Mẹ chồng tôi – người phụ nữ cứng nhắc ấy – chỉ đang bảo vệ chúng tôi theo cách mà cả đời bà tin là đúng.
Tôi cúi đầu, nghẹn ngào:
– Con xin lỗi mẹ. Cảm ơn mẹ nhiều lắm…
Từ sau buổi sáng hôm đó, mọi thứ trong tôi thay đổi. Tôi bắt đầu nhìn mẹ chồng bằng một ánh mắt khác. Bà không dịu dàng như mẹ ruột tôi, cũng chẳng hay hỏi han, vỗ về. Nhưng những gì bà làm đều có lý. Tỉ mỉ, chính xác và không bao giờ sơ hở.
Dần dần, tôi học được cách sống trong căn nhà này. Mỗi sáng dậy sớm, phụ bà nhặt rau, nấu cơm. Mỗi chiều, cùng bà dạo chợ, xem nên mua cá ở hàng nào, thịt ở đâu tươi hơn. Bà không khen, chỉ im lặng gật đầu nhẹ, nhưng tôi biết đó là cách bà thể hiện sự hài lòng.
Có một lần, tôi về nhà mẹ đẻ chơi, bà dặn đúng một câu:
– Mang áo khoác theo, mẹ nghe báo đêm nay Hà Nội trở lạnh.
Tôi về quê, quên béng chuyện ấy. Nửa đêm ho sù sụ vì lạnh, phải mượn áo chị gái mặc đỡ. Trong đầu tôi cứ văng vẳng câu nói của bà. Mẹ chồng tôi – không một lời thừa, nhưng câu nào cũng đáng giá.
Một ngày giữa tháng Mười, trời vừa sang thu, thì Hoàng bị tai nạn. Anh đang đi làm thì bị xe máy tông trúng ở ngã tư. Bệnh viện báo tin, tôi rụng rời tay chân. Chân phải anh bị gãy, chấn thương đầu nhẹ, nhưng may mắn không nguy hiểm đến tính mạng.
Tôi và mẹ chồng cùng vào viện, lo hết việc nọ đến việc kia. Mẹ chồng không nói nhiều, chỉ lặng lẽ gọi bác sĩ quen, làm thủ tục thật nhanh. Tôi ngồi gục bên giường bệnh, nước mắt cứ chảy không ngừng. Còn bà – dáng người nhỏ bé ấy – đứng thẳng lưng suốt mấy tiếng đồng hồ, không một giây nao núng.
Tôi lắp bắp:
– Mẹ… có cần rút sổ tiết kiệm không ạ?
Bà chỉ đáp gọn:
– Không cần. Mẹ có rồi.
Hóa ra bà có một sổ riêng, từ bao năm tích góp, không đụng đến. Giờ mang ra lo cho con trai. Không một lời kêu than.
Ba ngày sau, tôi mới phát hiện ra trong túi áo bà nhét tờ giấy nhỏ – là bảng kê chi phí từng khoản viện phí, thuốc men, bồi dưỡng bác sĩ… từng dòng chữ nắn nót như thể bà viết nhật ký. Tôi cầm lên, rơm rớm nước mắt.
Tối hôm ấy, tôi ngồi với bà ở hành lang bệnh viện. Lần đầu tiên, bà kể cho tôi nghe về chồng bà – bố Hoàng – người mất trong một tai nạn lao động cách đây 20 năm. Ngày ấy, bà gần như phát điên. Nhưng vẫn phải đứng lên nuôi con, quần quật mấy sào ruộng, cắm đầu làm thuê. Từng đồng, từng cắc bà đều ghi lại, không để thất thoát.
– Phụ nữ ấy mà, không có cái đầu lạnh thì chết chìm trong sóng gió. – Bà nói. – Mẹ không có quyền yếu đuối, nên đành học cách cứng rắn. Nhưng mẹ không vô cảm.
Tôi nắm tay bà, lần đầu tiên thấy ấm áp từ một cái nắm tay không mềm mại nhưng đầy chở che.
Sau gần một tháng, Hoàng hồi phục dần. Chúng tôi trở về nhà trong sự nhẹ nhõm, biết ơn và yêu thương. Mối quan hệ mẹ chồng – nàng dâu tưởng như khắt khe ban đầu, giờ lại trở nên gắn bó như thể đã quen nhau cả đời.
Bà vẫn không nói nhiều. Nhưng hôm tôi nhắc chuyện sổ tiết kiệm – muốn để lại phần bà đứng tên riêng – bà chỉ cười nhẹ:
– Mẹ không cần đứng tên gì hết. Nhưng mai mốt đừng giấu vàng trong tủ phòng ngủ nữa. Dễ bị lục lắm.
– Dạ! – Tôi cười phá lên.
Bà cũng cười. Nụ cười đầu tiên tôi thấy trên khuôn mặt người phụ nữ ấy – rạng rỡ, dẫu rất nhanh đã tắt đi như một tia nắng lướt qua.
Một năm sau, khi tôi sinh bé đầu lòng, chính mẹ chồng là người chăm tôi từng muỗng cháo, từng cữ sữa. Ai hỏi cũng tưởng bà là người khó tính, nhưng tôi biết – chẳng ai kiên nhẫn bằng bà, cũng chẳng ai thương tôi nhiều như thế.
Tôi nhớ lại cái đêm đầu tiên khi vừa về làm dâu, chạy theo bà giữa hành lang vì tay nải vàng cưới. Khi ấy, tôi thấy mình bị tước đoạt. Nhưng giờ đây, tôi thấy đêm đó là món quà.
Bà không lấy đi của tôi thứ gì. Trái lại, bà trao cho tôi cả một bài học về lòng tin, trách nhiệm và sự yêu thương không cần phải phô bày ra ngoài.
Và tôi – từ một cô gái mới lớn, đã học được cách trưởng thành, bắt đầu từ một tay nải bị giật mất.