Trên nóc tủ, một bức ảnh cũ nghiêng nghiêng dưới ánh nắng chiều tà, ba gương mặt cười rạng rỡ: một người đàn ông trẻ, một người phụ nữ còn e ấp, và một đứa bé đỏ hỏn cuộn trong khăn. Giờ đây, chỉ còn hai người ở lại — và một khoảng trống không lời ở giữa.
Hằng nhẹ nhàng gấp chiếc áo đồng phục của con trai, đặt vào giỏ chuẩn bị cho ngày mai. Tay cô khựng lại khi ánh mắt vô tình chạm vào tấm hình cũ đặt trên nóc tủ. Trong hình là ba người: cô, chồng – Dũng, và bé Bin lúc còn đỏ hỏn. Còn bây giờ, chỉ còn hai mẹ con.
Dũng đã ra đi ba năm trước trong một vụ tai nạn lao động ở Nhật. Họ đưa tro cốt anh về trong một hũ sành lạnh lẽo. Ngày ấy, căn nhà nhỏ bỗng trở nên trống trải hơn cả một hoang mạc.
Từ ngày mất Dũng, Hằng sống như một cái bóng – không tiếng than, không nước mắt lớn. Cô gồng mình làm mẹ, làm cha, làm người không được phép yếu đuối. Nhưng giữa những đêm dài mất ngủ, tim cô vẫn nức nở không thành tiếng. Có những nỗi đau không khóc bằng nước mắt – mà bằng cả một đời nuốt ngược vào trong.
Sau đám tang, bà Mai – mẹ chồng Hằng – chuyển lên thành phố sống cùng hai mẹ con. Bà không nói nhiều. Không than. Không trách. Bà chỉ lặng lẽ làm việc nhà, đón cháu học về, nấu ăn, và ngồi hàng giờ trước bàn thờ con trai, thì thầm điều gì đó mà Hằng chưa từng nghe rõ.
Hằng từng sợ ánh mắt bà – cái nhìn như xuyên thấu tâm can, vừa nghiêm khắc vừa hiền từ. Nhưng rồi, năm tháng khiến hai người phụ nữ – mỗi người mang một nỗi đau – dần biết chạm vào nhau bằng những im lặng dịu dàng, bằng sự chăm sóc không cần lời.
Một buổi tối mùa đông, trời đổ mưa phùn dai dẳng. Sau khi dọn xong bếp, Hằng định lên phòng thì nghe tiếng thì thầm từ gian thờ vọng ra. Cô khựng lại, nấp sau cánh cửa khép hờ.
Trong ánh sáng vàng mờ của ngọn đèn dầu, bà Mai đang ngồi đối diện bàn thờ Dũng. Hai bàn tay chắp trước ngực, môi mấp máy:
“Dũng ơi… Nếu con trách mẹ, con cứ trách. Nhưng xin con đừng trách nó. Mẹ chỉ nghĩ cho Hằng thôi… Nó còn trẻ, con mất rồi, chẳng lẽ để nó ở vậy suốt đời? Nếu nó có người thương, mẹ sẽ khuyên nó đi bước nữa. Miễn người đó thương cháu con, thương nó, mẹ không mong gì hơn…”
Hằng đứng lặng. Tim cô đập dồn dập như có ai đang gõ cửa bên trong ngực. Cô lặng lẽ quay đi, lòng như có sóng dâng.
Đêm đó, Hằng trằn trọc. Cô nhìn sang phòng bên kia, nơi bà Mai đang ngủ thiếp dưới ánh đèn ngủ vàng nhạt. Người mẹ ấy – người phụ nữ đã mất con – lại đang âm thầm trao cho cô cơ hội làm lại cuộc đời.
Sáng hôm sau, Hằng dậy sớm. Cô nấu nồi cháo trắng, chiên trứng như thói quen cũ của chồng. Khi bà Mai bước vào bếp, cô ngập ngừng hỏi:
“Mẹ ơi… nếu con đi bước nữa… mẹ có buồn không?”
Bà Mai thoáng khựng lại. Đôi mắt già nua nhìn cô thật lâu. Một lúc sau, bà khẽ thở ra:
“Mẹ chỉ sợ con khổ. Chứ ai yêu con, yêu Bin, thì mẹ mừng. Con còn trẻ, không thể ở vậy mãi…”
Hằng mỉm cười. Nhưng nước mắt lại trào ra nơi khóe mi.
“Con không đi đâu mẹ à… Con ở lại. Vì mẹ, vì Bin. Ở đây, con thấy ấm lòng hơn bất cứ nơi nào khác.”
Bà Mai không nói. Bà bước tới, đặt tay lên vai con dâu. Bàn tay gầy guộc, thô ráp vì năm tháng, nhưng ấm áp và vững chãi hơn mọi lời an ủi.
Từ hôm đó, Hằng sống khác đi…
Hằng không còn né tránh bàn thờ, không còn gượng gạo mỗi lần giỗ chạp. Cô bắt đầu học cách nấu những món Dũng từng thích – bát canh chua cá lóc, đĩa sườn rim mặn ngọt, món xôi vò ngày Tết. Cô kể chuyện cho bé Bin về cha nó, cho con trai biết rằng bố từng là người đàn ông biết cười rất hiền, biết ôm rất chặt, biết hứa “đi làm xa rồi sẽ về”.
Chiều nào, sau giờ làm, Hằng và bà Mai lại dắt nhau đi đón Bin. Họ ghé chợ, mua bó rau, con cá. Người bán quen mặt, hay đùa: “Hai mẹ con này sát nhau ghê, không có đàn ông mà vẫn rộn ràng.”
Có người hàng xóm hỏi Hằng: “Con tính ở vậy hoài sao?”
Hằng chỉ cười, không đáp. Vì cô không thấy mình đang hy sinh. Cô thấy mình đang sống – cho một mái nhà tuy nhỏ nhưng đủ đầy.
Bin lớn lên trong tình yêu của hai người đàn bà – một mẹ, một bà. Có khi, bà Mai đi họp phụ huynh thay Hằng vì cô bận, vẫn nhớ dặn cô giáo là “tôi không phải mẹ nó, nhưng thương nó như cháu ruột.” Còn Hằng, mỗi lần thấy bà Mai mệt, lại pha cho bà ly trà gừng, xoa dầu, bóp vai như con gái ruột của bà.
Có một lần, Bin bị sốt cao. Cả đêm Hằng và bà Mai thay nhau chườm khăn, đo nhiệt độ. Sáng ra, thằng bé khỏi bệnh, Hằng lặng nhìn mẹ chồng ngủ gục bên giường cháu, mái tóc đã bạc phơ, lòng bỗng dâng lên nỗi biết ơn không thể nói thành lời.
Đêm đông, gió vẫn lùa qua khe cửa. Trong nhà, Hằng ngồi đan khăn len. Bà Mai kể cho Bin nghe chuyện ngày xưa, chuyện cái thời cha nó còn bé, chạy chơi giữa đồng lúa và rượt theo con diều giấy. Bin cười, đôi mắt sáng rỡ. Ánh đèn vàng hắt lên tường, đổ bóng ba người – một gia đình không đủ người, nhưng lại quá đủ tình.
Hằng ngước nhìn bàn thờ Dũng, khẽ thì thầm:
“Anh ơi… Em ở lại. Vì nơi này… có người cũng yêu em như anh từng yêu.”
Ánh nến trước bàn thờ chợt lay động. Gió ngoài kia vẫn lạnh. Nhưng trong ngôi nhà nhỏ, tình người như lửa ấm cháy âm ỉ – không rực rỡ, nhưng bền lâu.
