Chiều muộn, mưa lất phất rơi lên mái tôn của viện dưỡng lão Hòa Bình ở ngoại ô Sài Gòn. Bác sĩ trực hôm đó phát hiện cụ ông Trần Văn Kình – một cựu giáo viên văn già trầm lặng – đã lìa đời trong giấc ngủ, tay vẫn nắm chặt một mẩu phấn trắng bé xíu. Trên tấm bảng đen đặt trong phòng cụ, một dòng chữ nguệch ngoạc hiện lên bằng nét phấn run rẩy:
“Chia theo cách này – nếu còn là con của cha.”
Ngay khi ba người con thành đạt của ông đến nhìn thấy dòng chữ ấy, cả ba như bị một cú đấm vào ngực. Câu chữ ấy không chỉ là di chúc, mà còn là lời kết tội.
Ông Trần Văn Kình – 83 tuổi, là một nhà giáo đã nghỉ hưu. Sau cái chết của vợ, ông sống cô độc và lặng lẽ trong viện dưỡng lão suốt 5 năm cuối đời, dù có ba người con đều thành đạt ở Sài Gòn.
Con trai cả: Trần Đức Thịnh – giám đốc công ty bất động sản.
Con gái thứ: Trần Ngọc Hà – bác sĩ sản khoa ở bệnh viện tư.
Con trai út: Trần Đức Minh – giảng viên đại học, định cư nước ngoài vừa về nước.
Tin ông Trần qua đời đến với các con một cách bất ngờ, dù không ai bất ngờ hơn khi nghe lời kể của điều dưỡng rằng ông mất với tay nắm chặt một mẩu phấn, và dòng chữ cuối cùng viết trên bảng.
Viện dưỡng lão Hòa Bình vốn là nơi đơn sơ, không tiện nghi. Nhưng cụ Kình nhất quyết không chịu sống chung với con cái, dù ai cũng dư điều kiện. Ông bảo:
“Ở đâu có thể sống mà không làm phiền ai, thì đó là nơi tử tế nhất để chờ chết.”
Ngày đám tang, cả ba người con đến viện. Không khí ngột ngạt không chỉ vì mất mát, mà còn vì cái gì đó treo lơ lửng trong ánh mắt của những nhân viên chăm sóc – như thể họ biết điều gì mà ba người con không biết.
Sau lễ viếng ngắn gọn, họ vào phòng cha mình thu dọn đồ. Căn phòng chật hẹp, cũ kỹ, chỉ có vài bộ áo quần, sách giáo khoa cũ, một chiếc bảng đen nhỏ treo trên tường – nơi ông vẫn hay dùng để “dạy học” cho các cụ khác như cách giữ lại phần đời xưa cũ của mình.
Dòng chữ ấy vẫn còn đó. Chữ viết run rẩy, không có tên, không có ngày tháng. Chỉ có mấy chữ ngắn ngủi:
“Chia theo cách này – nếu còn là con của cha.”
Bên dưới dòng chữ, có vẻ như là sơ đồ đơn giản vẽ bằng phấn, gồm ba mảnh đất có đánh dấu ký hiệu: A, B và C. Không hề có bản đồ chi tiết, chỉ có vài từ khóa: “ruộng ngoại”, “nhà vườn Thủ Đức”, “miếng phía sau nhà thờ”.
Thịnh, người anh cả, nhìn vào bản phác thảo rồi chau mày. “Chuyện quái gì vậy? Đây là di chúc sao?”
Ngọc Hà im lặng. Minh, người em út mới từ Mỹ về, nói khẽ: “Có lẽ… đây là cách cha muốn phân chia tài sản?”
Vấn đề nằm ở chỗ: không ai trong ba người con thực sự biết cha mình sở hữu gì. Họ đều nghĩ ông chỉ có căn nhà nhỏ ở Gò Vấp, đã bán cách đây 6 năm để tự chi trả viện dưỡng lão. Không ai biết đến ba mảnh đất nào khác. Và rõ ràng, không có bản di chúc hợp pháp nào được lập bởi công chứng viên.
Tối hôm đó, Minh tìm đến cụ Tám – bạn thân duy nhất của ông Trần trong viện. Cụ Tám chậm rãi kể:
“Ông ấy dặn tôi, nếu có ngày mất đi mà các con về, hãy bảo với tụi nó: nếu còn nhớ mình là ai, sẽ hiểu cha muốn gì.“
Minh như bị điện giật. Anh nhớ ra năm 1998, khi cả nhà về quê ngoại ăn giỗ, cha từng dẫn ba anh em đi thăm ba khu đất – nơi ông nói là “quỹ riêng để dành cho tụi con sau này, không cho ai biết”.
Lúc đó họ chỉ nghĩ ông già nói chơi. Nhưng giờ thì…
Ba người bắt đầu lục tìm hồ sơ trong đống giấy cũ. Cuối cùng, sau gần một đêm trắng, họ tìm được ba giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cũ và đã ố màu, đứng tên Trần Văn Kình, đúng với ba vị trí như trên bảng: một miếng ở Long An (ruộng ngoại), một khu vườn lớn ở Thủ Đức, và một miếng đất nằm ngay sau nhà thờ Đức Bà – cực kỳ giá trị.
Vấn đề là: không có gì ghi rõ ai được phần nào. Chỉ có dòng chữ “Chia theo cách này – nếu còn là con của cha.”
Thịnh gằn giọng:
“Nghĩa là sao? Là cha đang thử lòng tụi mình à?”
Hà cười nhạt:
“Hay là cha không tin tụi mình sẽ chia đều nên để lại bài toán?”
Minh vẫn nhìn tấm bảng đen, rồi khẽ nói:
“Có lẽ cha muốn mình quay lại đúng bản chất… chứ không phải cãi nhau vì tiền.”
Ba người im lặng. Bên ngoài, trời lại đổ mưa.
Cuối phần 1, Hà gợi ý:
“Mỗi người chọn một miếng, theo ký ức riêng với cha. Không ai tranh, không ai hỏi giá.”
Thịnh nhăn mặt:
“Vớ vẩn. Miếng đất sau nhà thờ là bạc tỷ đấy, sao chọn theo ‘ký ức’? Bộ chơi trò cảm xúc chắc?”
Minh thở dài:
“Vậy là… cha đã đúng. Có lẽ mình không còn là con của cha nữa rồi.”
Dòng chữ bằng phấn vẫn mờ mờ trên bảng, như một lời tuyên án lặng lẽ giữa ba con người thành đạt… nhưng đánh mất điều thiêng liêng nhất: tình cha con.
Không khí trong phòng như đặc quánh lại sau câu nói của Minh:
“Vậy là… cha đã đúng. Có lẽ mình không còn là con của cha nữa rồi.”
Thịnh ngồi sụp xuống ghế, tay vò mái tóc hoa râm, mắt nhìn trân trân vào tấm bảng như thể nó vừa nguyền rủa cả ba người. Còn Ngọc Hà – người duy nhất có vẻ điềm tĩnh – rút điện thoại, chụp lại dòng chữ. Cô nói nhỏ, như thì thầm với chính mình:
“Có lẽ mình nên đến từng nơi… rồi hãy quyết định.”
Ngày hôm sau.
Cả ba người lên xe, cùng đi đến Long An. Miếng đất đầu tiên – được cha gọi là “ruộng ngoại” – nằm trong một xóm nhỏ, bên triền sông Vàm Cỏ Đông. Đó là một cánh đồng lúa nước, được người dân trong xóm thuê canh tác từ bao năm nay.
Họ đến, và được một bà lão hàng xóm dẫn đi xem ruộng.
“Ruộng này ông Kình giao tụi tôi làm ăn chia 5-5. Mỗi năm ổng đều gọi hỏi có đủ ăn không. Hồi rồi còn gửi cho thằng Hòa – thằng bị tai nạn cưa chân – một khoản tiền viện phí nữa. Ông ấy bảo: đó là phần dành cho người nghèo, không có thì mình giữ làm gì.”
Thịnh im lặng, nhìn cánh đồng xanh mướt. Ngọc Hà quay mặt đi. Còn Minh cúi đầu, nước mắt chảy ra mà không hay.
“Chúng ta chưa từng biết cha làm những điều này,” Minh thì thào.
Ngày thứ hai, họ đến Thủ Đức – khu đất vườn xưa kia từng là nơi nghỉ mát của gia đình. Giờ đây, mảnh đất ấy đã mọc lên một vườn cây trái rộng lớn, có cả một dãy nhà nhỏ, mái lá đơn sơ. Một thanh niên tật nguyền ra tiếp họ. Anh tên Lâm – học trò cũ của ông Kình, từng nghiện ma túy, được ông cứu và đưa về đây canh tác, làm lại cuộc đời.
Lâm kể:
“Thầy không để tôi trả tiền thuê. Ổng bảo, khi tôi có thể đứng dậy, làm được một điều gì có ích, đó là lúc tôi trả ơn.”
Ngày cuối cùng, họ đến miếng đất nằm phía sau nhà thờ Đức Bà – khu đất quý giá bậc nhất. Không ngờ, nơi đó hiện tại là một thư viện nhỏ, tên “Phấn Trắng”, dành cho trẻ em nghèo.
Một sơ già tiếp họ, nói bằng chất giọng hiền hòa:
“Ông Kình nói, đất này có thể đổi lấy bạc tỷ, nhưng ông chọn để nó là nơi đổi lấy tương lai cho vài đứa trẻ.”
Ngọc Hà không cầm được nước mắt. Minh lặng lẽ bước vào thư viện, thấy tấm ảnh đen trắng của cha treo ở góc tường, dưới đó là dòng chữ:
“Dạy một đứa trẻ, hơn để lại ngàn cây vàng.”
Tối hôm đó.
Cả ba trở lại viện dưỡng lão, lần đầu tiên cùng nhau ngồi trọn một bữa cơm tối bình dị như những ngày xưa cũ. Không ai nói chuyện phân chia đất nữa. Mọi thứ dường như đã rõ.
Thịnh là người lên tiếng đầu tiên:
“Anh xin nhận miếng ruộng ngoại. Anh muốn trả ơn cha bằng cách giữ lại những gì ông đã gieo ở đó.”
Ngọc Hà nói:
“Em sẽ chăm nom thư viện. Cha đã trồng ở đó ước mơ – em muốn làm nó nở hoa.”
Minh gật đầu:
“Vậy anh để lại vườn Thủ Đức cho Lâm. Em thấy cậu ấy xứng đáng hơn bất kỳ ai trong chúng ta.”
Không ai giành gì. Không ai nhắc đến giá trị. Không ai hỏi ai được gì.
Đó là lần đầu tiên ba người con thấy mình nhỏ bé… và cha họ, trong sự im lặng, lại vĩ đại đến lạ.
Một tuần sau.
Viện dưỡng lão tổ chức một buổi tưởng niệm nhỏ. Cụ Tám trao cho họ một cuốn sổ tay cũ.
“Trước khi mất, ông ấy dặn tôi giữ cái này. Bảo đến khi ba đứa con tự chọn xong thì hẵng đưa.”
Họ mở ra, thấy từng trang là lời nhắn nhủ của cha – không phải bằng mệnh lệnh, mà bằng hồi ức. Mỗi mảnh đất gắn với một ký ức cha-con: nơi Thịnh từng té ngã khi tập đi, nơi Hà được cha dạy gói bánh tét đầu tiên, nơi Minh lén học đàn khi bị mẹ cấm…
Trang cuối, nét chữ run run:
“Cha không cần các con nhớ cha là người giàu có. Chỉ mong các con nhớ, có người đã dùng cả cuộc đời để nghĩ về các con, ngay cả khi các con không còn nghĩ về cha.
Nếu đến cuối cùng, các con vẫn chọn vì nhau, chứ không vì giá trị đất đai – thì đó là phần thừa kế lớn nhất cha để lại.”
Năm sau, ngày giỗ đầu của ông Kình, thư viện “Phấn Trắng” tổ chức chương trình đọc sách miễn phí cho hơn 300 trẻ em đường phố.
Miếng ruộng ở Long An chuyển thành khu nông nghiệp sinh thái kết hợp học nghề cho nông dân trẻ.
Vườn Thủ Đức trở thành trung tâm cai nghiện – phục hồi miễn phí do Minh và Lâm quản lý.
Không ai thấy một bản di chúc chính thức. Nhưng tất cả đều tin, di chúc quan trọng nhất không nằm trên giấy – mà trong cách một người cha dạy con bằng tình yêu im lặng, và một viên phấn trắng.
