Trở về từ Hà Nội sau gần hai tháng trông cháu cho thằng út, tôi chỉ mong được nghỉ ngơi đôi chút. Chuyến xe khách vừa dừng trước cổng, tôi còn chưa kịp chỉnh lại quai túi thì đã thấy hành lý của mình nằm chỏng chơ giữa sân, còn cửa nhà thì khóa chặt. Trên đống đồ lộn xộn là một mảnh giấy vo tròn, dòng chữ nguệch ngoạc như viết vội:
“Nếu bà muốn ở lại, chuồng bò là của bà. Con dâu bà nói.”
Tôi đứng chết trân vài giây. Không phải vì đau. Mà vì cái cách người ta cố tình sỉ nhục mình một cách vụng về đến mức… buồn cười. Tôi nhặt tờ giấy, vuốt phẳng, rồi bật cười thành tiếng. Tiếng cười khô khốc, lạnh tanh.
Hóa ra họ nghĩ tôi sợ phải ra khỏi căn nhà này? Họ tưởng tôi không dám phản ứng? Hai vợ chồng thằng cả chắc đã tính toán đâu vào đấy: tôi già, về quê sống nương nhờ con, thì quyền quyết định thuộc về họ. Mẹ chồng bị đuổi, cùng lắm đi kể làng trên xóm dưới, nhưng ai quan tâm?
Họ lầm rồi.
Tôi kéo vali vào đúng chỗ cũ trước hiên, ngồi xuống bậc thềm, bình thản như đang chờ ai đó mở cửa. Chỉ khác là tôi không chờ họ. Tôi lấy điện thoại, bấm số của ngân hàng – nơi tôi vẫn lặng lẽ gửi tiền tích góp gần cả đời đi làm may thuê, bán rau, nuôi hai đứa con ăn học.
Cuộc gọi kết thúc sau chưa đầy mười phút. Giọng nhân viên ngân hàng rõ ràng, chuyên nghiệp, xác nhận từng điều tôi yêu cầu:
– Khóa sổ tiết kiệm đứng tên chung.
– Dừng ủy quyền cho con trai cả.
– Kích hoạt lại thẻ chi tiêu của tôi.
– Và quan trọng nhất: Tiến hành xem xét khoản vay mà vợ chồng nó đang đứng tên nhờ tài sản bảo lãnh của tôi.
Căn nhà này – thứ mà họ nghĩ tôi cần – thực ra chưa bao giờ là thứ ràng buộc tôi. Nhưng với họ thì khác. Họ đang xây lại mặt tiền, mua thêm một mảnh đất vườn bên cạnh… tất cả đều cần tiền. Và phần lớn trong đó đứng trên nền móng là chữ ký của tôi.
Tôi đứng dậy, phủi bụi trên quần. Trời sẩm tối, gió từ cánh đồng thổi đến mang theo mùi rơm khô. Tôi nhìn lại căn nhà của chính mình – nơi tôi đã sống hơn nửa đời người, nuôi hai đứa con lớn khôn. Và giờ đây, họ đòi tống tôi ra… chuồng bò.
Tôi cười nhẹ.
Gió bắt đầu mạnh hơn. Cánh cổng sắt kêu “keng” một tiếng dài.
Tôi biết, chỉ cần thêm vài tiếng nữa thôi, trong căn nhà kia… chắc chắn sẽ có người hốt hoảng chạy ra tìm tôi.
Tôi bình thản kéo vali đi, để lại tờ giấy “chuồng bò” nằm lăn lóc trước hiên.
Cuộc chơi chỉ mới bắt đầu
Tôi kéo vali rời khỏi cổng nhà, vừa đi vừa gọi cho thằng út:
– “Mẹ về rồi. Nhưng chắc tối nay mẹ ngủ nhờ nhà dì Tư.”
Nó im lặng vài giây, rồi hỏi ngay:
– “Có chuyện gì hả mẹ?”
– “Không sao. Rồi mẹ kể.”
Nó còn đang bận con nhỏ, tôi không muốn làm rối thêm chuyện. Dù vậy, chỉ cần nghe giọng tôi, nó hẳn biết trong nhà có biến.
Tôi bước sang nhà dì Tư – người bạn thân nhất của tôi từ thuở nhỏ. Dì nhìn tôi, nhìn cái vali, rồi không hỏi gì nhiều, chỉ lặng lẽ dọn chỗ ngủ. Đó là điều tôi trân trọng nhất: có người hiểu mình không cần phải giải thích.
Khoảng hơn một tiếng sau, điện thoại tôi rung liên tục. Đầu tiên là số của thằng cả, rồi đến con dâu, rồi đến số lạ – chắc ngân hàng gọi xác nhận thêm thông tin. Tôi để tất cả im lặng.
Đến cuộc thứ mười hai, tôi mới nghe máy.
Giọng thằng cả gấp gáp:
– “Mẹ đang ở đâu? Sao ngân hàng báo nhà mình có vấn đề về bảo lãnh? Con gọi hoài mẹ không nghe!”
– “Mẹ đang ở chỗ an toàn.”
– “Là sao? Mẹ làm gì mà hủy ủy quyền? Giờ hồ sơ vay của con bị treo hết rồi!”
– “Ờ, vậy tốt.”
– “…Mẹ nói gì?”
– “Tốt, để nhà con biết sợ chút.”
Tôi đáp nhẹ nhàng, nhưng từng chữ đều có chủ ý.
Bên kia im lặng một lúc, rồi con dâu giằng lấy điện thoại:
– “Mẹ về nhà nói chuyện cho rõ! Ai cho mẹ khóa tài khoản? Mẹ có biết tụi con đang cần tiền gấp không?”
Tôi cười nhạt:
– “À, vậy mà sáng nay vứt đồ mẹ ra cổng, còn bảo mẹ ở chuồng bò thì được?”
Cô ta sững lại vài giây – chắc không ngờ tôi đã đọc tờ giấy và còn giữ nó.
– “Con… con chỉ nóng… mẹ hiểu lầm…”
– “Tôi già nhưng không lú.” – tôi ngắt lời – “Còn lại thì để luật giải quyết.”
Tôi tắt máy.
Cả nhà dì Tư nhìn tôi. Tôi kể sơ lại chuyện, dì chỉ thở dài:
– “Chị chịu nhịn hoài nên tụi nó lấn. Giờ chị làm vậy là đúng.”
Tối đó, đến lượt thằng út gọi lại. Nó nghe mọi chuyện xong thì giọng nghẹn lại:
– “Mẹ đừng lo. Con sẽ về.”
Tôi gạt đi:
– “Không cần. Để mẹ tự xử. Con cưới vợ, nuôi con cũng đủ cực rồi.”
Nhưng thằng nhỏ vẫn nói:
– “Nhà mình bây giờ không phải chỉ là chuyện tiền. Họ coi thường mẹ quá.”
Tôi biết nó tức thay tôi, nhưng nó mềm tính, dễ nóng. Tôi không muốn nó về rồi lại to chuyện.
Đêm hôm đó, khi dì Tư đã ngủ, tôi ngồi một mình trước hiên, nhìn ánh đèn nhà mình lập lòe sau hàng cau. Tôi biết chắc, trong căn nhà ấy lúc này không khí đang hỗn loạn. Họ cần tiền để hoàn thiện căn bếp mới, cần ký quỹ để mua miếng đất vườn, cần hồ sơ vay vốn được duyệt trong tuần này để nhận chiết khấu.
Và tất cả đều đứng tên bảo lãnh của tôi.
Tôi mỉm cười.
Không phải tôi muốn họ khổ, nhưng người ta chỉ biết tôn trọng khi họ sợ mất thứ mà họ coi là đương nhiên.
Sáng hôm sau, tôi còn chưa kịp pha ấm trà thì tiếng xe máy đã vang ngoài cổng dì Tư. Thằng cả. Nó chạy vào, vừa thấy tôi đã nói ngay:
– “Mẹ về với con đi. Để tụi con xin lỗi.”
Tôi đặt chén trà xuống, nhìn thẳng vào nó:
– “Con xin lỗi vì mẹ hay vì tiền?”
Nó né ánh mắt tôi. Im lặng là câu trả lời rõ nhất.
– “Con dâu con viết tờ giấy đó hả?” – tôi hỏi.
– “…Dạ… nó… nó nói vậy trong lúc tức. Con không kịp ngăn.”
– “Không kịp ngăn hay không muốn ngăn?”
Nó nuốt nước bọt, mặt đỏ bừng. Hôm qua chắc nó không ngờ hậu quả lại nhanh đến vậy: ngân hàng đóng băng khoản vay, chủ thầu gọi hối, còn tôi thì… biến mất khỏi nhà.
Tôi khoanh tay:
– “Con nói thật đi, tờ giấy đó là ý của ai?”
Nó nhìn tôi thêm vài giây rồi thở dài:
– “…Là của tụi con. Con dâu bảo mẹ về là lại lo chuyện trong nhà, rồi xài tiền điện nước… mẹ ở đây cho khỏe.”
Tôi bật cười cay đắng. hóa ra tôi bị đuổi chỉ vì họ sợ tốn tiền điện nước. Vậy mà tôi đã nuôi nó gần hai mươi năm, từ lúc sổn sơn cho đến khi đi làm, lấy vợ.
Tôi đứng dậy, nói thẳng:
– “Muốn mẹ về? Được. Nhưng từ giờ, nhà đó mẹ đứng tên. Hai vợ chồng con muốn sống thì ký vào thỏa thuận chia tài sản. Mẹ lấy phần của mẹ, còn lại để tụi con.”
Nó tái mặt:
– “Mẹ… mẹ làm vậy thì tụi con chết!”
– “Ờ, vì tụi con nghĩ mẹ chỉ biết nhịn.”
Tôi nhìn nó bằng ánh mắt mà chắc chưa bao giờ nó thấy ở mẹ mình.
Bất ngờ, thằng út chạy xe đến. Nó không nói gì, không hỏi gì, chỉ đứng chắn trước tôi như thể sợ tôi bị đối xử tệ thêm lần nữa.
– “Anh hai, anh quá đáng thật.” – nó nói. – “Mẹ đi trông cháu nhà em suốt hai tháng. Về đến nhà thì bị đuổi?”
Thằng cả bực lên:
– “Mày đừng xen vào! Chuyện nhà tao!”
– “Đây là nhà MẸ, không phải nhà anh.” – thằng út gằn từng chữ.
Hai anh em xưa giờ vốn không hợp, nhưng chưa bao giờ gay gắt đến vậy. Họ bắt đầu lớn tiếng, còn tôi thì im lặng quan sát.
Đến khi hai đứa sắp lao vào nhau, tôi mới nói:
– “Dừng lại hết cho mẹ.”
Tôi ngồi xuống ghế, giọng bình thản nhưng cứng rắn:
– “Các con không cần cãi. Mẹ nói rõ: chuyện này không phải chỉ là tờ giấy. Là cách tụi con đối xử với mẹ. Mẹ không cần căn nhà đó bằng các con cần nó.”
Cả hai im bặt.
– “ Nếu muốn mọi thứ yên ổn, chiều nay cả gia đình ngồi lại, ký thỏa thuận. Ai sai thì chịu trách nhiệm. Không thì… mỗi người tự lo lấy.”
Tôi đứng lên, bước vào nhà dì Tư để mặc hai đứa ngoài sân. Đây không chỉ là chuyện bị xúc phạm. Đây là lần đầu tiên trong đời, tôi buộc họ phải đối diện với hậu quả của cách họ đối xử với tôi.
Chiều hôm đó, tôi về nhà. Không phải vì tôi mềm lòng, mà vì chuyện nào ra chuyện đó: tôi cần nhìn rõ thái độ của họ.
Căn nhà im phăng phắc. Con dâu tôi ngồi ở bộ bàn gỗ mới sắm, mặt trắng bệch. Thằng cả ngồi cạnh, tay bóp chặt vào nhau. Thằng út đứng sau lưng tôi, như một điểm tựa im lặng.
Tôi đặt túi xuống, ngồi thẳng.
– “Mẹ cho các con cơ hội cuối để nói thật.”
Con dâu tôi mấp máy môi:
– “Mẹ… con sai rồi. Nhưng lúc đó con tức… con nghĩ mẹ về lại sẽ phiền…”
Tôi nhìn cô ta, không giận, nhưng lạnh:
– “Mẹ về làm phiền hay mẹ tiết kiệm tiền cho tụi con? Từ hồi cưới đến giờ, tiền ăn, tiền sửa nhà, tiền cho cháu… mẹ lo bao nhiêu?”
Cô ta cúi gằm mặt. Thằng cả cũng không dám ngẩng lên.
Tôi lấy tờ giấy “chuồng bò” từ trong túi áo, đặt lên bàn:
– “Sai một lời xin lỗi là xong. Nhưng đây là sự xúc phạm. Các con phải chịu trách nhiệm.”
Tôi đưa ra bản thỏa thuận đã soạn cùng nhân viên ngân hàng:
– Tài sản đứng tên ai thì thuộc về người đó.
– Tôi giữ lại phần đất mẹ tôi để lại cho tôi.
– Sổ tiết kiệm đứng tên tôi thì không ai được quyền can thiệp.
– Mọi khoản vay đang dựa trên chữ ký bảo lãnh của tôi phải được điều chỉnh lại: họ tự chịu, tôi rút tên.
Con dâu tôi hoảng loạn:
– “Mẹ rút bảo lãnh thì làm sao tụi con vay tiếp được? Tiền xây nhà còn nợ, chủ thầu đang đòi!”
Tôi khoanh tay:
– “Vậy lúc ném đồ mẹ ra cổng, tụi con không nghĩ tới căn nhà đang xây nhờ chữ ký của mẹ?”
Không ai đáp.
Một lát sau, thằng cả bật khóc. Lần đầu tiên tôi thấy nó khóc như vậy kể từ lúc nó lấy vợ:
– “Mẹ… con biết lỗi rồi. Mẹ cho con cơ hội sửa.”
Tôi nhìn con trai mình. Tôi thương nó, nhưng thương không có nghĩa là để người ta chà đạp mình.
– “Mẹ cho cơ hội. Nhưng không cho quyền coi thường.”
Cuối cùng, sau gần một giờ, cả hai ký vào thỏa thuận. Không phải vì họ muốn, mà vì họ biết nếu không ký, họ có thể mất nhiều hơn – mất căn nhà, mất khoản vay, mất cả sự giúp đỡ của tôi.
Khi mọi việc xong xuôi, tôi đứng dậy:
– “Từ hôm nay, mẹ sẽ sống ở phần đất của mẹ. Mẹ tự lo được. Ai muốn đến thăm thì đến. Ai coi thường thì khỏi.”
Con dâu tôi nghẹn ngào:
– “Mẹ… mẹ không ở lại sao?”
– “Chuồng bò hết chỗ rồi.” – tôi đáp nhẹ.
Không phải tôi trả thù. Tôi chỉ trả lại đúng những gì họ đã đối xử với tôi – bằng luật pháp, bằng tỉnh táo, bằng sự tự trọng của một người mẹ đã dành cả đời vì con.
Tối đó, tôi trở về đất của mình – mảnh đất nhỏ nhưng sạch sẽ, yên bình. Thằng út kiên quyết ngủ lại với tôi đêm đầu tiên để sửa sang chỗ ở. Hai mẹ con vừa treo lại cái võng, nó vừa nói:
– “Mẹ mạnh mẽ quá.”
Tôi cười:
– “Không mạnh thì người ta leo lên đầu.”
Ngoài kia, gió thổi qua vườn chuối xào xạc. Tôi nằm xuống võng, lòng nhẹ tênh.
Cuối cùng, tôi cũng tìm lại được thứ mà lâu nay tôi đánh mất:
Sự tự trọng – và quyền được đối xử tử tế.
