Người ta thường nói: “Mẹ là người hy sinh thầm lặng nhất trên đời.” Ở một vùng quê nghèo ven sông, có một người mẹ tên là bà Lành, góa chồng từ khi còn trẻ. Bà sống một mình nuôi nấng đứa con trai duy nhất, tên Nam. Khi chồng mất vì tai nạn lao động, Nam mới chỉ lên 5 tuổi. Từ đó, mọi gánh nặng cơm áo, gạo tiền và cả giấc mơ học hành của con đều dồn hết lên vai bà.
Bà Lành làm đủ mọi việc: sáng đi bán rau ngoài chợ, chiều đi cắt cỏ thuê cho trại bò, tối lại tranh thủ đan rổ rá đem ra chợ phiên bán. Đôi bàn tay bà thô ráp, chai sạn, nhiều đêm đau nhức đến mức không cầm nổi cái muỗng ăn cơm. Nhưng nghĩ đến con trai, bà lại tự nhủ: “Chỉ cần nó học hành thành đạt, đời nó không phải khổ như mẹ là đủ rồi.”
Nam học rất giỏi. Từ nhỏ cậu đã nổi tiếng ở trường là học sinh sáng dạ, nhanh nhẹn. Nhiều khi bạn bè trêu chọc vì quần áo cũ, vì không có đồ chơi mới, nhưng Nam chỉ cắn răng chịu đựng, rồi lại lao vào học. Cậu hiểu, phía sau mình là bóng dáng gầy gò của mẹ, ngày ngày lam lũ nuôi cậu có được trang sách, cây bút. Nhiều lần, Nam muốn bỏ học để đi làm phụ giúp, nhưng mỗi lần mở miệng thì bà Lành đều gạt đi:
“Con phải học. Học để thoát nghèo. Đừng lo cho mẹ.”
Thấm thoắt, Nam đỗ vào một trường đại học danh tiếng ở Hà Nội. Ngày nhận giấy báo nhập học, cả làng kéo nhau sang chúc mừng. Ai cũng bảo, bà Lành thật có phúc, có đứa con giỏi giang. Nhưng chỉ có bà mới biết, phía sau niềm vui ấy là chuỗi ngày lo lắng không dứt: tiền học phí, tiền thuê trọ, tiền ăn uống… tất cả đều đổ lên vai bà. Nhiều hôm bà chỉ ăn cơm với rau luộc, dành hết tiền gửi lên cho con. Có lần bà ốm sốt mấy ngày liền, không dám đi bệnh viện, sợ tốn kém. Trong thâm tâm, bà nghĩ: “Cố thêm vài năm nữa thôi, con mình tốt nghiệp, có việc làm, thì mọi cực khổ cũng đáng.”
Cuối cùng, ngày Nam tốt nghiệp cũng đến. Bà Lành háo hức bắt xe khách từ quê lên thành phố, ôm theo túi quà quê gồm ít bánh đa, gói chè xanh và con gà trống. Cả đêm trên xe, bà thao thức không ngủ, tưởng tượng cảnh con trai mặc áo cử nhân, đứng giữa sân trường oai phong rạng rỡ. Lần đầu tiên trong đời, bà thấy mình thật tự hào.
Nhưng chính ngày hôm đó, khi bà bước chân vào lễ đường tốt nghiệp, một bí mật động trời bất ngờ hiện ra trước mắt — thứ đã khiến bà đứng sững, run rẩy, không thể tin vào mắt mình
Buổi lễ tốt nghiệp diễn ra trong không khí trang trọng. Tiếng nhạc vang lên rộn ràng, hàng trăm sinh viên trong bộ áo choàng xanh bước vào hội trường, gương mặt ai cũng sáng rỡ. Bà Lành ngồi nép ở hàng ghế phía sau, tay run run ôm chặt chiếc túi quà quê. Đôi mắt bà rưng rưng, vừa hồi hộp vừa hạnh phúc. Bà chờ giây phút được nghe tên con trai mình vang lên trên sân khấu.
Người dẫn chương trình bắt đầu xướng tên từng sinh viên xuất sắc, kèm theo thành tích học tập. Khi nghe đến “Nguyễn Văn Nam”, bà Lành giật mình ngẩng lên, tim đập thình thịch. Trên màn hình lớn hiện lên ảnh một chàng trai mặc vest chỉnh tề, nhưng gương mặt… không phải Nam, con trai bà! Cả hội trường vỗ tay, còn bà sững sờ, mắt nhòe đi. Bà lẩm bẩm:
“Không phải… không phải con tôi… Nam nhà tôi đâu rồi?”
Bà cố nén sự bối rối, nhưng tim thì quặn thắt. Bà vội đi hỏi mấy sinh viên ngồi gần:
“Cháu ơi, Nam nào đây? Có phải quê ở Bắc Ninh, học khoa Công nghệ thông tin không?”
Cô sinh viên lắc đầu: “Dạ không ạ, Nam này quê ở Hà Nội, học khoa Kinh tế.”
Nghe vậy, bà càng bàng hoàng. Vậy Nam con bà đâu? Tại sao trong danh sách tốt nghiệp không hề có tên cậu? Cơn lo lắng trào dâng, bà run rẩy lôi chiếc điện thoại cũ ra, gọi cho con. Nhưng Nam không bắt máy. Bà gọi mãi, đến lần thứ mười, mới nghe thấy tiếng chuông tắt ngang.
Trong đầu bà hiện lên hàng loạt câu hỏi: Phải chăng con bà đã không còn đi học? Phải chăng những đồng tiền bà gửi suốt mấy năm qua không dùng để đóng học phí? Cả người bà bủn rủn, nước mắt tuôn rơi. Từ niềm tự hào, bà rơi xuống vực sâu tuyệt vọng.
Bà rời hội trường, lang thang quanh sân trường rộng lớn, vừa đi vừa dò hỏi. Mãi đến khi gặp được một cậu bạn cùng quê vô tình cũng học ở đây, bà mới biết sự thật: Nam đã bỏ học từ năm thứ hai, vì nợ học phí và điểm kém. Nhưng thay vì nói thật với mẹ, Nam giấu nhẹm, vẫn lấy tiền mẹ gửi, vừa làm thêm, vừa… chơi bời cùng bạn bè. Ngày lễ tốt nghiệp, Nam không dám về đối diện, nên tắt máy bỏ đi.
Nghe tin ấy, bà Lành như bị ai giáng một nhát dao vào tim. Mọi hi sinh, tần tảo, mọi niềm tin và tự hào bỗng chốc sụp đổ. Cả người bà loạng choạng, suýt ngã ngay giữa sân trường. Người mẹ già không thể tin được, suốt những năm qua, bà đã sống trong một lời dối trá.
Chiều hôm đó, Nam lén trở về phòng trọ. Khi mở cửa, cậu giật mình thấy mẹ đang ngồi chờ sẵn trên chiếc ghế gỗ ọp ẹp. Trên bàn là túi quà quê còn nguyên, và đôi mắt đỏ hoe của bà. Nam khựng lại, không dám bước vào. Không khí trong phòng nặng nề đến nghẹt thở.
“Mẹ…” – Nam lắp bắp, nhưng không biết nói gì thêm.
Bà Lành nhìn thẳng vào mắt con, giọng run rẩy:
“Nam, con nói cho mẹ nghe… mấy năm qua con làm gì? Có phải con đã bỏ học từ lâu rồi không?”
Nam cúi gằm mặt, im lặng. Bà hỏi lần thứ hai, giọng lạc đi, thì Nam bật khóc, quỳ xuống:
“Con xin lỗi mẹ! Con sai rồi… Con nợ học phí, bị đuổi học… Con sợ mẹ buồn, sợ mẹ thất vọng, nên con giấu. Con vẫn nhận tiền mẹ gửi, con… con sai lắm…”
Tiếng khóc nấc nghẹn của Nam vang lên trong căn phòng nhỏ. Bà Lành lặng im, từng giọt nước mắt lăn dài. Bà giận, giận vì bị lừa dối, giận vì tất cả hy sinh của mình hóa ra chỉ đổi lấy một sự thật phũ phàng. Nhưng khi nhìn đứa con trai quỳ gối, bà cũng thấy trong lòng dâng lên một nỗi xót xa. Nam dẫu sao vẫn là máu thịt của bà, là đứa trẻ ngày nào bà bồng bế qua từng mùa mưa nắng.
Sau một hồi im lặng, bà thở dài:
“Nam ạ, mẹ giận con lắm. Nhưng mẹ càng thương con hơn. Con sai thì sửa. Người ta thất bại vì dối trá, chứ không phải vì học dở hay nghèo khó. Nếu con dám đứng lên, làm lại, thì mẹ vẫn ở bên.”
Nam ngẩng lên, đôi mắt đỏ ngầu. Trong khoảnh khắc ấy, cậu cảm nhận sâu sắc tình thương vô điều kiện của mẹ. Cậu gật đầu, hứa sẽ đi làm, sẽ chịu trách nhiệm, và tìm cơ hội học lại.
Đêm hôm ấy, hai mẹ con ngồi bên nhau, ăn bữa cơm đạm bạc với con gà bà mang từ quê lên. Bà không còn nói nhiều, chỉ thỉnh thoảng thở dài. Nhưng trong ánh mắt, vẫn ánh lên một tia hy vọng mỏng manh.
Và cũng từ ngày hôm đó, Nam bắt đầu một chặng đường mới – chặng đường của sự trưởng thành, được đánh đổi bằng cả nước mắt và nỗi đau của mẹ.
