Một “nhà máy muỗi” tại Trung Quốc đang hoạt động hết công suất, sản xuất 5 triệu con muỗi đực để trở thành “lá chắn” đặc biệt trong cuộc chiến chống Chikungunya tại đây.
Ngày 13 tháng 8 năm 2025, chuyên trang Đời sống Pháp luật đăng tải bài viết với tiêu đề “Trung Quốc thả 5 triệu con muỗi mỗi tuần giữa tâm dịch Chikungunya”. Nội dung như sau:
“Lấy muỗi trị muỗi”
Tại cơ sở sản xuất của Công ty Công nghệ Sinh học Wolbaki Quảng Châu (Hoàng Phố, Quảng Châu, Trung Quốc), hàng triệu trứng muỗi nổi lơ lửng trong dung dịch dinh dưỡng bên trong phòng thí nghiệm được duy trì nhiệt độ và độ ẩm ổn định. Cánh tay robot tự động phân loại ấu trùng, máy tách muỗi đực và cái hoạt động với tỷ lệ sai sót dưới 0,5%. Sau khi nở, tỷ lệ nhầm lẫn giới tính ở muỗi thành phẩm thấp hơn 0,3%.
Muỗi truyền virus qua việc hút máu và chỉ muỗi cái mới hút máu người. Muỗi đực không cắn, không hút máu và vô hại với con người. Vì vậy, nếu kiểm soát được số lượng muỗi cái ngay từ nguồn, có thể hạn chế đáng kể dịch bệnh.
Ông Gong Juntao, Phó tổng giám đốc kiêm Giám đốc kỹ thuật của công ty, cho biết: “Chiến lược ‘lấy muỗi trị muỗi’ chủ yếu nhằm giảm số lượng muỗi vằn. Cốt lõi là tận dụng mối quan hệ cộng sinh giữa vi khuẩn Wolbachia và muỗi. Khi muỗi đực mang Wolbachia giao phối với muỗi cái hoang dã không mang vi khuẩn này sẽ khiến trứng không thể phát triển bình thường và không nở thành muỗi con.”
Quy trình bắt đầu bằng việc chọn lọc muỗi cái mang vi khuẩn ổn định để xây dựng quần thể, sau đó nhân giống với quy mô lớn. Hàng trăm nghìn muỗi đực mang vi khuẩn sẽ được thả định kỳ vào khu vực mục tiêu. Vì muỗi cái thường chỉ giao phối một lần trong đời, nên nếu chúng kết đôi với muỗi đực “tuyệt dục”, toàn bộ số trứng sẽ vô hiệu. Sau vài lần thả liên tục, quần thể muỗi ở khu vực sẽ giảm mạnh, qua đó khống chế được dịch bệnh do muỗi truyền.
So với hóa chất diệt muỗi, kỹ thuật này có nhiều ưu thế: hiệu quả cao, rủi ro an toàn sinh học rất thấp, thân thiện với môi trường và “đánh trúng mục tiêu”. “Muỗi đực tuyệt dục của chúng tôi chỉ tác động đến muỗi vằn, loài truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue và Chikungunya, mà còn không gây hại cho các loài côn trùng hay thiên địch khác, giúp duy trì cân bằng sinh thái”, ông Gong nhấn mạnh.
Ứng dụng công nghệ sinh học để cắt đứt chuỗi sinh sản của muỗi truyền bệnh và trở thành lá chắn cho công tác phòng chống Chikungunya.
Giảm tới 80% mật độ muỗi trong 6–8 tuần
Từ năm 2015, kỹ thuật này đã được thử nghiệm ở nhiều khu vực tại Trung Quốc.
Tại Bạch Vân (Quảng Châu, Trung Quốc) nhóm nghiên cứu đã áp dụng biện pháp này để phòng dịch sốt xuất huyết Dengue. Theo tỷ lệ thả 5 con muỗi “có lợi” trên mỗi mét vuông, nhóm đã thả khoảng 1 triệu muỗi đực Wolbachia hai lần mỗi tuần khắp khu dân cư. Kết quả cho thấy mật độ muỗi giảm đáng kể, tỷ lệ kiểm soát muỗi vằn duy trì ở mức trên 90% và suốt 7 năm không ghi nhận ca bệnh sốt xuất huyết nào.
Ông Gong cho biết: “Chúng tôi có chiến lược thả rất chặt chẽ, thường áp dụng tỷ lệ trên 5:1, tức là mỗi khi phát hiện 1 con muỗi cái hoang dã, sẽ thả ít nhất 5 con muỗi đực tuyệt dục. Nhờ vậy, chỉ sau 3 tuần, số lượng muỗi có thể giảm một nửa; sau 6–8 tuần, mật độ muỗi hoang dã giảm trên 80%.”
Hiện nay, trước nguy cơ lây lan của Chikungunya, “nhà máy muỗi” tiếp tục tăng tốc sản xuất, đạt công suất 5 triệu muỗi đực mỗi tuần, tạo nguồn lực mạnh mẽ cho công tác phòng chống dịch.
Ngoài việc ứng phó dịch bệnh lần này, Công ty Công nghệ Sinh học Wolbaki Quảng Châu dự kiến sẽ phối hợp với các tổ chức địa phương để duy trì công tác diệt muỗi ở trạng thái thường xuyên, cũng như nâng cao khả năng ứng phó khẩn cấp khi có dịch bùng phát.
Bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do vi rút Chikungunya gây ra, bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết).
Tính đến ngày 6/8, Trung Quốc đã ghi nhận hơn 7.000 ca nhiễm virus Chikungunya, một loại virus lây truyền qua muỗi. Tâm của đợt bùng phát dịch là thành phố Phật Sơn, thuộc tỉnh Quảng Đông. Giới chức y tế cho biết dịch bệnh đã lan sang Hồng Kông, Ma Cao và tỉnh Hồ Nam, cách tâm dịch hơn 600km về phía bắc.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh châu Âu (ECDC), virus Chikungunya đã khiến 240.000 người nhiễm và 90 người tử vong trên toàn cầu trong năm 2025, ghi nhận tại 16 quốc gia.
Để chủ động phòng, chống bệnh Chikungunya, Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo mạnh mẽ người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:
1. Người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya:
– Cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày.
– Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như sốt, đau khớp, nổi ban …) cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
2. Người dân tại các hộ gia đình, khu dân cư, cần thực hiện tốt các nội dung
– Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
– Hàng tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu hoặc hóa chất diệt ấu trùng vào bát nước kê chân chạn.
– Hàng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá…
– Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.
– Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
– Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.
Trước đó, báo Nhân Dân đã đăng tải bài viết với tiêu đề “Không chủ quan với dịch bệnh Chikungunya”. Nội dung như sau:
Phó Cục trưởng Phòng bệnh (Bộ Y tế) Võ Hải Sơn cho biết: Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do vi-rút Chikungunya (CHIKV) gây ra. Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết). Muỗi chủ yếu đốt vào ban ngày và hoạt động mạnh nhất vào sáng sớm và chiều muộn. Bệnh có biểu hiện đặc trưng là sốt cao (khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C), thường kèm theo đau khớp dữ dội.
Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khác bao gồm: Cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban… Ngoài ra, các triệu chứng tương tự như đối với bệnh sốt xuất huyết Dengue nhưng dấu hiệu đau và sưng khớp thường có biểu hiện rõ hơn (bệnh sốt xuất huyết Dengue thường có dấu hiệu xuất huyết nhiều hơn). Người dân không nên tự chẩn đoán, điều trị tại nhà; khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, phải đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời.
Đáng chú ý, nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn bao gồm cả trẻ sơ sinh bị mắc bệnh khi sinh từ mẹ bị mắc bệnh hoặc bị mắc bệnh trong những tuần sau sinh, người lớn có bệnh lý nền. Hiện không có thuốc kháng vi-rút đặc hiệu để điều trị bệnh Chikungunya, cho nên việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng, bao gồm thuốc giảm đau khớp và thuốc hạ sốt. Các triệu chứng của Chikungunya xuất hiện từ 4-8 ngày (dao động từ 2-12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết các triệu chứng thường tự mất trong vòng từ 2-7 ngày.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, bệnh Chikungunya được ghi nhận lần đầu năm 1952 tại Tanzania. Ngày 22/7/2025 vừa qua, Tổ chức Y tế Thế giới đã ban hành cảnh báo về sự lây lan nhanh chóng của bệnh Chikungunya với các đợt bùng phát lớn được báo cáo tại các đảo trên Ấn Độ Dương như La Réunion và Mayotte. Các đợt bùng phát này đã lan sang một số khu vực của châu Phi, Nam Á, châu Âu. Đáng chú ý, theo thông báo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc), đợt bùng phát Chikungunya tại tỉnh Quảng Đông đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc bệnh trong nửa đầu năm 2025.
Đây là đợt bùng phát dịch lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực này. Tất cả các trường hợp được báo cáo đều ở mức độ nhẹ, không có trường hợp nghiêm trọng hoặc tử vong. Tại Singapore từ đầu năm đến ngày 2/8 cũng đã ghi nhận 17 ca sốt do vi-rút Chikungunya (cùng kỳ năm 2024 có 8 ca); trong đó, ít nhất 13 trường hợp từng đi tới những vùng đang bùng phát dịch ở nước ngoài.
Tại Việt Nam, hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm chưa ghi nhận báo cáo trường hợp bệnh Chikungunya. Tuy nhiên, muỗi Aedes (véc-tơ truyền bệnh) đang vào thời kỳ cao điểm có mật độ muỗi cao tại nhiều địa phương; đông khách du lịch đi và đến Việt Nam, nên tiềm ẩn nguy cơ cao bệnh Chikungunya xâm nhập vào Việt Nam và lây lan nhanh trong cộng đồng dân cư. Do vậy, hệ thống y tế cũng như người dân tuyệt đối không chủ quan. Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) đang phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế Thế giới và các cơ quan đầu mối quốc gia thực hiện Điều lệ y tế quốc tế theo dõi và chia sẻ thông tin tình hình dịch bệnh, các biện pháp phòng chống để kịp thời báo cáo và đề xuất các biện pháp phòng chống dịch bệnh phù hợp, hiệu quả.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho rằng, bên cạnh các hoạt động phòng chống dịch bệnh Chikungunya từ sớm ngay tại cửa khẩu, cơ sở y tế, thì người dân cần thực hiện nghiêm những khuyến cáo của ngành y tế. Những người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya cần chủ động theo dõi trong vòng 12 ngày; nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe như sốt, đau khớp, nổi ban… cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
Người dân tại các hộ gia đình, khu dân cư, cần: Đậy kín dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng; hằng tuần diệt bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; loại bỏ vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên như chai, lọ, lốp xe.
