Lượng mưa lớn, địa hình dốc, hệ thống cảnh báo phản ứng chậm khiến trận lũ quét trong đêm ở bang Texas trở nên chết chóc, khiến hơn 80 người thiệt mạng.
Lũ quét bất ngờ xảy ra tại Texas Hill Country, miền trung bang Texas, Mỹ, sau khi khu vực hứng lượng mưa lên tới 300 mm vào rạng sáng 4/7. Mực nước sông Guadalupe dâng cao 8 m trong vòng 45 phút, nước lũ tràn qua loạt trại hè dành cho học sinh được tổ chức ven sông nhân dịp nghỉ lễ Quốc khánh.
Texas Hill Country là nơi thường xuyên xảy ra lũ quét, nhưng chưa từng hứng chịu thiệt hại về nhân mạng lớn như vậy trong thảm kịch lần này. Đợt lũ quét xảy ra trong đêm đã khiến ít nhất 82 người thiệt mạng, trong đó có 29 trẻ em ở hạt Kerr tại khu vực. Lực lượng cứu hộ đang tìm kiếm hơn 40 người mất tích.
Giới chuyên gia cho rằng thảm kịch này khiến nhiều người chết như vậy do nhiều yếu tố, cả về thiên nhiên lẫn con người, hội tụ tại cùng một địa điểm và thời điểm.
Mọi thứ bắt đầu khi bão nhiệt đới Barry đổ bộ khu vực miền đông Mexico từ sáng 30/6, tiếp tục di chuyển theo hướng bắc cho đến khi gặp khu áp cao ở miền trung Texas, theo nhà khí tượng Adalaigh Rower của đài FOX 7 Austin.
Khu vực gây mưa ở Texas Hill Country. Ảnh: NWS
“Khối áp cao ngăn bão di chuyển đi nơi khác, nên toàn bộ hơi ẩm và vùng áp thấp đã mắc kẹt tại đây, tạo ra hiện tượng gọi là ‘dông lặp’, tức các cơn mưa lớn liên tục xuống một khu vực”, ông Rowe giải thích.
“Dông lặp” dừng ở ngay trên Texas Hill Country, vốn được mệnh danh là “thung lũng lũ quét” nằm giữa thành phố Dallas và San Antonio. Trận mưa lớn rạng sáng 4/7 trút hơn 450 triệu m3 nước xuống hạt Kerr, theo một nhà khí tượng.
Texas Hill Country là khu vực bán khô hạn, với lớp đất mỏng phủ trên nền đá cứng, không thể hấp thụ lượng lớn nước mưa ngay lập tức. “Nước cứ thế chảy đi, giống như trên bê tông vậy”, người này nói.
Nơi này có địa hình đồi dốc, nên nước lũ sẽ dâng lên rất nhanh sau mưa lớn. Những hẻm núi hẹp trở thành đường dẫn, dồn dòng nước cuồn cuộn vào các con suối và sông, khiến mực nước dâng nhanh và biến thành các trận lũ quét chết người.
Một ngôi nhà bị tàn phá trong trận lũ quét ngày 4/7 ở Hunt, phía tây hạt Kerr, bang Texas. Ảnh: AFP
“Nước ở các con suối chảy rất nhanh và lũ có thể xuất hiện gần như ngay lập tức”, giáo sư kỹ thuật dân dụng Hatim Sharif, Đại học Texas, chuyên nghiên cứu về tác động của nước đến địa hình, nói. “Chỉ trong 90 phút, mực nước có thể dâng tới hơn 6 m”.
Phần lớn nước mưa dồn về Guadalupe, sông dài hơn 400 km bắt nguồn từ phía tây hạt Kerr.
Khu vực ven sông Guadalupe thường không có nhiều người sinh sống, nhưng hôm 4/7 lại đón lượng du khách lớn đến ven sông Guadalupe dịp nghỉ lễ, đặc biệt là học sinh đi trại hè.
“Có hàng nghìn người đến khu vực. Họ ở trong lều, xe kéo hoặc thuê một ngôi nhà nhỏ ở bờ sông. Chúng tôi không biết rõ họ là ai. Có rất nhiều du khách trong một thị trấn 20.000 dân”, Dan Patrick, phó thống đốc bang Texas, nói.
Giới chức Texas cho biết lũ quét xuất hiện trong đêm, khi mọi người đang say ngủ khiến họ bị bất ngờ, không kịp ứng phó khi nước sông dâng cao chỉ trong vài phút.
Các quan chức bang Texas cho rằng Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ (NWS) đã đưa ra dự báo về lượng mưa thấp hơn thực tế hôm 4/7. Cơ quan này phát cảnh báo lũ quét với hạt Kerr vào khoảng 1h44 ngày 4/7, thời điểm nước sông Guadalupe đã lên cao thứ hai lịch sử, vượt qua mức lụt hồi năm 1987.
Trước lúc đó, hầu hết cảnh báo trên điện thoại di động đều được phát đi từ trạm Austin/San Antonio của NWS. Tuy nhiên, một số cảnh báo về tình trạng ngập lụt đe dọa tính mạng người dân chỉ được phát ra trước bình minh, và gửi đến những khu vực có thể có tín hiệu di động yếu hoặc chập chờn.
Truyền thông Mỹ chỉ ra rằng nhiều vị trí chủ chốt tại các văn phòng địa phương của NWS đã bị bỏ trống khi mưa lớn trút xuống. Đây là hệ quả của chiến dịch cắt giảm nhân sự quy mô lớn mà Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) đã thực hiện trong những tháng qua.
Điều này khiến một số chuyên gia đặt câu hỏi liệu tình trạng thiếu nhân sự trong những lĩnh vực thiết yếu có làm suy giảm khả năng phối hợp với lực lượng ứng phó khẩn cấp địa phương trong lúc lũ lụt diễn ra hay không.
Các cựu quan chức của NWS cho rằng với lượng mưa kỷ lục và diễn biến nhanh bất thường của cơn bão, các dự báo đó đã đạt mức chính xác tối đa trong điều kiện cho phép. Tuy nhiên, họ nhận định tình trạng thiếu hụt nhân sự phản ánh một vấn đề nghiêm trọng hơn, đó là sự ra đi của những nhân sự giàu kinh nghiệm, những người vốn giữ vai trò then chốt trong việc liên lạc và hỗ trợ các cơ quan địa phương ngay sau khi cảnh báo lũ quét được phát đi vào ban đêm.
Việc thiếu nhân sự được cho là một trong những yếu tố sẽ bị điều tra kỹ lưỡng khi số người thiệt mạng do lũ tiếp tục tăng.
Khi được hỏi về vấn đề này, Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Kristi Noem cho hay sẽ truyền đạt những quan ngại đó tới Tổng thống Donald Trump. “Chúng tôi sẽ làm mọi thứ có thể để khắc phục những điều có thể khiến các bạn hay người dân trong cộng đồng thất vọng”, bà Noem nói.
Bên cạnh đó, còn có những nghi vấn về mức độ chuẩn bị của các cộng đồng địa phương, trong đó có Hạt Kerr, nơi dường như không có hệ thống cảnh báo lũ tại chỗ. Hạt này, nằm cách San Antonio khoảng 80 km về phía tây bắc, là nơi ghi nhận phần lớn nạn nhân tử vong trong trận lũ quét.
Vị trí nằm trong “thung lũng lũ quét” của hạt Kerr, bang Texas. Đồ họa: WSJ
Rob Kelly, thẩm phán hạt Kerr, thừa nhận hạt này không có hệ thống cảnh báo trên sông Guadalupe. Khi một phóng viên hỏi vì sao giới chức Kerr không yêu cầu sơ tán từ ngày 3/7, ông Kelly phản hồi rằng họ “không biết lũ quét sắp đến”.
“Lũ lụt thường xuyên xảy ra ở chỗ chúng tôi. Đây là thung lũng sông nguy hiểm nhất ở Mỹ, chúng tôi ứng phó lụt gần như cơm bữa. Khi trời mưa, nước trút xuống. Chúng tôi không thấy dấu hiệu nào cho thấy đợt mưa lần này sẽ biến thành thảm họa như vậy”, ông Kelly nói.
Hồ sơ cho thấy giới chức hạt Kerr năm 2016 từng cân nhắc tài trợ cho một hệ thống cảnh báo sớm, trong đó có còi báo động, để người dân ứng phó lũ lụt tốt hơn. Tuy nhiên, kế hoạch này chưa được triển khai.
Một người đàn ông đứng nhìn tuyến đường ngập nước sau trận lũ quét ngày 4/7 ở Hunt, bang Texas. Ảnh: AFP
“Mọi yếu tố trong ngày 4/7 hội tụ không đúng chỗ chút nào”, Alan Gerard, chuyên gia bão tại Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA), nói với USA Today.
Giáo sư Sharif cho rằng thảm họa lũ quét ở Texas Hill Country cho thấy các mô hình dự báo thời tiết cần được cải thiện để giúp người dân hiểu rõ hậu quả từng khu vực có thể phải đối mặt khi lượng mưa thay đổi.
“Người dân cần biết lượng mưa 150-170 mm sẽ có hệ quả gì với khu vực nơi họ sống”, ông nói. “Liệu đường sá có bị ngập không? Cần phải có các mô hình và thông tin cụ thể để lực lượng ứng phó khẩn cấp có thể hành động kịp thời”.
Như Tâm (Theo WSJ, AP, CNN)
