Ngày tôi lật lại cuốn sổ tiết kiệm vàng, nhìn dòng chữ “10 cây” run run tay viết cách đây hai năm, tôi không ngờ rằng một quyết định “cho mượn tạm thời” hôm ấy, lại trở thành mầm mống cho cuộc chiến gia đình. Cái giá của sự thân thiết, đôi khi không phải là tiền bạc — mà là niềm tin, là sự tổn thương không thể đong đếm.
Cách đây hai năm, em chồng tôi – Linh – tìm đến nhà trong một buổi chiều mưa tầm tã. Gương mặt nhợt nhạt, hai mắt đỏ hoe vì khóc, tay ôm con bé hai tuổi ngủ gà ngủ gật trong chiếc áo mưa rách. Chồng Linh thì thất nghiệp đã mấy tháng, còn nhà trọ thì vừa bị đòi do nợ tiền nhà quá lâu.
“Chị ơi, em không còn chỗ nào để vay. Bố mẹ thì già rồi, nhà ngoại cũng chẳng dư dả gì. Em xin chị… chị cho em mượn 10 cây vàng, em mua cái nhà nhỏ, nhà ở ngoại ô thôi, rồi em hứa làm ăn đàng hoàng, vài năm em trả.”
Lúc đó, tôi không cần suy nghĩ nhiều. Tôi quay sang chồng, anh chỉ nhìn tôi, gật đầu nhẹ. Đó là tiền vợ chồng tôi dành dụm hơn 5 năm, có thể gọi là khoản tiết kiệm lớn nhất chúng tôi có được sau khi cưới. Nhưng Linh là em gái ruột của chồng tôi. Nghĩ sao cũng thấy không thể quay lưng.
Tôi viết giấy tay ghi rõ: “Cho Linh mượn 10 cây vàng, không lãi suất. Thời hạn 3 năm.” Linh ký, tôi ký, chồng tôi cũng ký. Chúng tôi không muốn làm khó dễ, chỉ mong em mình thành công và giữ lời.
Linh dọn về căn nhà mới. Một căn nhà cấp bốn nhỏ nhưng sạch sẽ, yên bình nằm ở quận ven thành phố. Lúc đó, chúng tôi vui lắm, cảm thấy quyết định giúp đỡ là đúng đắn.
Nhưng rồi thời gian trôi, tôi nhận ra Linh không hề nhắc gì đến việc trả nợ. Mỗi lần tôi gặp, Linh đều kể chuyện khó khăn: con bị ốm, chồng chưa xin được việc, tiền điện nước đắt đỏ… Tôi không muốn tạo áp lực. Dù trong lòng có phần khó chịu, nhưng tôi nghĩ: “Cũng chỉ mới hai năm thôi, họ vẫn còn một năm nữa theo như thỏa thuận.”
Cho đến tháng trước — khi tôi và chồng bàn nhau về chuyện mua ô tô.
Chồng tôi được tăng lương, còn tôi thì làm ăn khấm khá hơn từ khi mở cửa hàng online. Chúng tôi quyết định mua một chiếc ô tô 7 chỗ để tiện chở con đi học và về quê thăm bố mẹ chồng.
Tôi nhắc chồng về số vàng đã cho Linh mượn. “Mình thử gọi hỏi Linh xem có thể trả lại một ít được không? Bây giờ vàng tăng giá quá, mỗi cây lên hơn 8 triệu rồi.”
Chồng tôi lưỡng lự. Anh là người mềm mỏng, và luôn né tránh va chạm với gia đình. Nhưng cuối cùng, anh đồng ý gọi.
Buổi tối hôm đó, anh gọi Linh. Tôi ngồi cạnh, nghe rõ mồn một qua loa ngoài.
“Em à, vợ chồng anh đang cần tiền mua xe, em có thể thu xếp trả lại vài cây vàng trước được không?”
Đầu dây bên kia im lặng một lúc, rồi Linh trả lời bằng giọng cứng cỏi chưa từng có:
“Giá vàng tăng là lỗi của em sao? Anh chị cho em mượn vàng, nhưng giờ bắt em trả theo giá mới là không công bằng. Ngày em mượn là 650 triệu, giờ mỗi cây lên gần 9 chục triệu rồi. Anh chị muốn em trả đúng vàng hay tính tiền?”
Câu hỏi như tạt gáo nước lạnh vào mặt tôi. Đến lúc đó, tôi mới hiểu — tình thân không đủ để giữ trọn niềm tin nếu phía bên kia không có lòng tự trọng.
Chuyện chưa dừng lại ở đó. Một tuần sau, tôi nhận được cuộc điện thoại từ mẹ chồng.
“Mẹ nghe Linh kể rồi. Nó đang khó khăn, sao con lại hối thúc nó trả tiền?”
Tôi lặng người.
“Mẹ ơi, con chỉ hỏi xem Linh có thể trả lại một phần thôi, chứ đâu có gây áp lực gì… Vợ chồng con cũng cần tiền, mẹ hiểu mà.”
Mẹ chồng tôi thở dài. “Tiền thì ai chả cần. Nhưng em nó đang nợ ngập, mà con dâu cả mà gây khó cho em như thế thì… mẹ buồn lắm. Lẽ ra, con nên nhịn một chút. Trong nhà cả thôi mà.”
Tôi cắn răng. Lòng tôi chùng xuống không phải vì tiếc vàng — mà vì thấy mình hóa ra là người “làm khó”, chỉ vì muốn lấy lại thứ đã cho mượn.
Sau cuộc gọi với mẹ chồng, tôi thấy mình như kẻ có tội. Cả ngày hôm ấy tôi không nói gì, chỉ im lặng nhìn tờ giấy ghi nợ đã ố vàng theo năm tháng. Tấm giấy ngày xưa viết bằng lòng tin, giờ nằm đó như một bằng chứng đau lòng: không phải cứ có giấy tờ là sẽ có công lý trong gia đình.
Chồng tôi sau hôm ấy cũng rầu rĩ. Anh chẳng nói gì, chỉ bảo: “Thôi để anh bàn lại với Linh.” Nhưng tôi biết, nếu anh nói lần nữa thì sẽ bị cho là “ép em,” còn tôi, mãi mãi mang tiếng “sân si” vì vài cây vàng.
Chúng tôi hoãn lại kế hoạch mua ô tô.
Chuyện tưởng như chỉ là việc vay mượn giữa người thân, nhưng không ngờ lan nhanh đến mức tôi không tưởng tượng nổi. Mấy hôm sau, chị họ của chồng tôi — một người chẳng liên quan gì — nhắn cho tôi: “Nghe nói chị đòi lại số vàng cho vay hồi đó, sao không nghĩ cho Linh với tụi nhỏ một chút?”
Tôi sững sờ. Linh đã kể câu chuyện theo một cách hoàn toàn khác: “Chị dâu đòi lại vàng, đúng lúc em đang thất nghiệp, con bị bệnh, còn tính tính lại giá theo thời điểm hiện tại.”
Không ai hỏi tôi một lời.
Cuối tuần đó, gia đình chồng tôi tổ chức một bữa cơm nhỏ. Từ khi chuyện nợ nần lan ra, tôi đã thấy không khí gia đình có gì đó khác lạ. Mọi người tránh ánh mắt tôi, còn Linh thì cư xử rất tự nhiên, như chưa từng nợ một đồng nào.
Khi mọi người đang ăn, mẹ chồng đột nhiên buông một câu:
“Trong nhà nên thương nhau. Ai khó khăn thì người khác giúp. Chứ cứ đòi hỏi, tính toán như người dưng nước lã thì còn gì là máu mủ.”
Câu nói lơ lửng đó, ai cũng hiểu là nhắm vào tôi. Tôi nhìn mẹ chồng, định lên tiếng, nhưng thấy chồng cúi mặt ăn cơm không nói gì, tôi cũng đành im.
Linh thì gắp đồ ăn cho mẹ, cười nói như thể mình là đứa con dâu mẫu mực. Không ai nhắc gì đến chuyện giấy ghi nợ. Không ai hỏi tôi rằng: “Lúc đưa 10 cây vàng đó, tôi có đắn đo không?”
Tối hôm đó, tôi lục lại tất cả các khoản tiết kiệm của gia đình. 10 cây vàng – hồi ấy là 650 triệu, giờ là gần 900 triệu. Không phải số tiền nhỏ. Với người khác, có thể đó là tài sản cả đời.
Tôi nhớ lại những lần tôi nhịn ăn sáng để tiết kiệm. Những hôm trời mưa hai vợ chồng dắt xe máy hư đi sửa. Những lần chúng tôi hoãn sinh con thứ hai vì “chưa đủ điều kiện tài chính.” Vậy mà, giờ đây, chúng tôi trở thành kẻ tham lam trong mắt người nhà.
Linh từng nói: “Nếu anh chị tốt, thì đừng đòi trong lúc em khổ.” Nhưng tôi hỏi ngược lại: “Nếu em là người có lòng, thì tại sao không chủ động trả từng chút từ lâu?”
Tình thân là thế đó. Khi mượn thì ngọt ngào. Khi đòi lại thì là “vô tình.”
Một tuần sau, tôi quyết định hành động.
Tôi đến gặp Linh, lần này không đi một mình, mà mang theo chồng và tờ giấy ghi nợ có chữ ký của ba người.
Tôi nói rất nhẹ nhàng, không lớn tiếng:
“Chị không muốn làm lớn chuyện. Nhưng chị muốn công bằng. Vợ chồng chị đã cố nhịn suốt hai năm nay, chưa từng ép em trả sớm. Nay chị chỉ cần em có thiện chí – trả dần cũng được, hoặc chí ít là cùng ngồi lại bàn hướng giải quyết.”
Linh lúng túng. Chồng cô ấy thì đứng sau cửa, không dám ra mặt.
Linh gằn giọng: “Em biết, chị đến đây là có ý đe dọa. Nhưng nếu chị kiện ra pháp luật, thì nhớ nhé, em trả đúng tiền mặt trị giá 650 triệu đồng hồi đó, chứ không phải tính theo giá vàng bây giờ đâu.”
Tôi cười, lần đầu tiên thấy lòng mình nhẹ hẳn.
“Cảm ơn em đã nói thế. Chị đồng ý. Nhưng nếu thế, thì chị sẽ yêu cầu pháp luật xử lý đúng. Bao gồm cả lãi suất ngân hàng của 650 triệu đồng trong hơn hai năm qua. Em tính thử xem cái nào cao hơn?”
Linh không nói thêm lời nào.
Hai tháng sau, Linh bắt đầu trả từng phần nhỏ. Không phải vì hối hận — mà vì sợ. Gia đình bên chồng có vài người đã biết chuyện rõ ràng hơn, và tôi cũng không còn im lặng như trước. Tôi học cách bảo vệ bản thân. Học cách đòi lại những gì thuộc về mình, dù phải đối diện với cái nhìn lạnh lùng của một vài người mang danh “ruột thịt.”
Chúng tôi chưa mua xe, nhưng tôi và chồng đã học được bài học lớn: giúp ai đó một lần, hãy chắc chắn họ cũng muốn giữ gìn mối quan hệ đó bằng cách tử tế.
Còn nếu không — đừng ngại trở thành “người xấu” chỉ vì bạn đòi lại công bằng cho mình.
