Melamine, chì, vi khuẩn Salmonella… là những thành phần từng được tìm thấy trong các vụ bê bối sữa giả quốc tế.
Không chỉ là hành vi gian lận thương mại, sữa giả còn là mối đe dọa thực sự đến tính mạng con người.
Điểm chung ở các sản phẩm sữa giả là giá bán thường thấp hơn đáng kể so với hàng chính hãng. Chính điều này đã đánh trúng tâm lý của một bộ phận người tiêu dùng – đặc biệt là ở vùng nông thôn hoặc người có thu nhập thấp.
Tại Hội nghị An toàn Thực phẩm Toàn cầu của WHO, bà Renata Clarke – chuyên gia từ Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) – từng khẳng định: “Buôn bán sữa giả không chỉ vi phạm pháp luật, mà còn là một hành vi tội ác với thế hệ tương lai”.
Melamine: Chất gây suy thận
Năm 2008, vụ bê bối sữa nhiễm melamine tại Trung Quốc đã gây chấn động toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 300.000 trẻ em đã bị ảnh hưởng, trong đó ít nhất 6 trường hợp tử vong do suy thận cấp.
Vụ bê bối sữa chứa melamine tại Trung Quốc từng gây rúng động toàn cầu (Ảnh: Getty).
Melamine là một hợp chất công nghiệp, thường được sử dụng để sản xuất nhựa, keo và chất chống cháy. Một số nhà sản xuất bất lương đã trộn melamine vào sữa bột để gian lận kết quả kiểm tra hàm lượng protein, do nó chứa nitơ cao – yếu tố khiến máy kiểm định đánh giá sai.
Tuy nhiên, theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), melamine không được phép có mặt trong thực phẩm dưới bất kỳ dạng nào, vì nó có thể gây sỏi thận, tổn thương thận không hồi phục, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh có hệ bài tiết yếu.
Vi khuẩn Salmonella: Mầm họa trong sữa pha chế thủ công
Nhiều vụ thu giữ sữa bột giả tại châu Phi và khu vực Đông Nam Á từng phát hiện sản phẩm nhiễm Salmonella – loại vi khuẩn gây tiêu chảy, sốt cao và mất nước trầm trọng.
Vi khuẩn Salmonella gây nhiều vấn đề cho cơ thể (Ảnh: Getty).
Sữa giả được pha trộn thủ công trong môi trường không tiệt trùng chính là ổ chứa lý tưởng của loại vi khuẩn này. WHO cảnh báo, Salmonella gây ra hơn 150.000 ca tử vong mỗi năm, phần lớn ở trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch yếu.
Hậu quả không chỉ là tiêu chảy cấp, mà còn có thể là viêm màng não, nhiễm trùng máu, gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Chì: Chất độc thần kinh âm thầm
Chì từng được phát hiện trong một số sản phẩm sữa giả tại các nước đang phát triển. Báo cáo năm 2020 của The Lancet Global Health cho thấy, một số loại sữa bột trôi nổi có hàm lượng chì cao gấp 20 lần mức cho phép.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), chì ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển não bộ ở trẻ nhỏ, làm giảm chỉ số IQ, gây rối loạn hành vi và khả năng học tập. Về lâu dài, chì còn là nguyên nhân gây tăng huyết áp, tổn thương thận, ảnh hưởng sinh sản và tăng nguy cơ ung thư.
Bộ Công an vừa triệt phá một đường dây sản xuất, buôn bán, tiêu thụ sữa bột giả với số lượng cực lớn tại Hà Nội và các tỉnh lân cận khiến người tiêu dùng hoang mang.
Triệt phá đường dây sản xuất gần 600 loại sữa bột giả, thu lợi gần 500 tỉ đồng – Ảnh: TTO
Công bố một đằng, sản phẩm một nẻo
Bước đầu cơ quan công an xác định từ tháng 8-2021 đến nay, Công ty CP dược quốc tế Rance Pharma và Công ty CP dược dinh dưỡng Hacofood Group đã sản xuất 573 nhãn hiệu sữa bột các loại.
Trong đó, doanh nghiệp này sản xuất cả các loại sữa dành cho những người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng và phụ nữ có thai.
Cơ quan công an xác định sữa bột có chỉ tiêu chất lượng một số chất đạt dưới 70% so với mức công bố, đủ điều kiện để xác định là hàng giả.
Các thành phần công bố như chiết xuất tổ yến, đông trùng hạ thảo, bột mắc ca, bột óc chó… Song thực tế hoàn toàn không có những chất này.
Các nghi phạm đã bỏ một số nguyên liệu đầu vào và thay thế, bổ sung một số chất phụ gia. Trong khoảng 4 năm, các nghi phạm đã tiêu thụ sữa các loại ra thị trường, mang lại doanh thu gần 500 tỉ đồng.
Thông tin này khiến người tiêu dùng hoang mang, đặc biệt các loại sữa dành cho cả phụ nữ có thai, trẻ sinh non…
Theo TS.BS Trương Hồng Sơn, viện trưởng Viện Dinh dưỡng ứng dụng Việt Nam, về mặt hàm lượng dinh dưỡng thì những loại sữa kém chất lượng, sữa giả có thể không đảm bảo cung cấp đủ năng lượng hoặc các vitamin và khoáng chất như bảng thành phần trên vỏ hộp.
Cũng theo cơ quan chức năng, những loại sữa mà hai công ty này sản xuất dù công bố chiết xuất từ tổ yến, đông trùng hạ thảo… nhưng thực tế không có trong sản phẩm.
Điều này khiến người tiêu dùng lầm tưởng về hàm lượng dinh dưỡng có trong sữa, bỏ qua việc bổ sung từ các nguồn thực phẩm khác. Do đó, khi sử dụng loại sữa này, người già, trẻ nhỏ có nguy cơ cao bị thiếu hụt dinh dưỡng hoặc suy dinh dưỡng.
“Đồng thời nếu quy trình sản xuất, đóng gói không khép kín và đảm bảo các tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm, sữa rất dễ bị nhiễm các vi khuẩn và nấm mốc khiến người sử dụng gặp các vấn đề như rối loạn tiêu hóa, nôn, buồn nôn, tiêu chảy, dị ứng, thậm chí ngộ độc”, bác sĩ Sơn cho hay.
Làm sao để nhận biết sữa kém chất lượng?
Hiện nay, sữa là nguồn dinh dưỡng thiết yếu trong chế độ ăn hằng ngày, nhất là đối với trẻ nhỏ và người già.
Để phân biệt sữa đảm bảo chất lượng và sữa kém chất lượng, sữa giả, người tiêu dùng nên lưu ý, thường những loại sữa giả chỉ quảng cáo và bán trên mạng xã hội, hầu như không quảng cáo trên các phương tiện truyền thông chính thống và các nền tảng đáng tin cậy.
“Khi mua sữa, nên đọc kỹ các thông tin trên bao bì, vỏ hộp như: tên sản phẩm, tên và địa chỉ, các số điện thoại liên hệ của nhà sản xuất, đơn vị nhập khẩu và phân phối, hạn sử dụng, bảng thành phần dinh dưỡng. Nếu là sữa nhập khẩu phải có nhãn phụ bằng tiếng Việt.
Nếu thấy bao bì sản phẩm in lem nhem, không sắc nét hoặc có dấu hiệu bị tẩy xóa hoặc hộp bị móp méo… thì tuyệt đối không nên mua loại sữa này”, bác sĩ Sơn khuyến cáo.
Bên cạnh đó, khi mở hộp sữa hoặc pha sữa, người tiêu dùng có thể quan sát và phân biệt sữa đảm bảo chất lượng và sữa kém chất lượng thông qua các dấu hiệu sau:
– Sữa thật thường có màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ, độ mịn cao, không bị vón cục. Khi pha, sữa thường tan chậm và các hạt sữa thường lơ lửng trong cốc, không bị lắng cặn.
– Sữa chất lượng kém thường có màu vàng đậm hơn hoặc màu trắng, vị thơm gắt. Khi pha, loại sữa này thường tan nhanh, lắng xuống đáy cốc.
Đối với các loại sản phẩm sữa kém chất lượng, không đúng thành phần như công bố, theo các chuyên gia, người tiêu dùng rất khó nhận biết, chỉ khi cơ quan chức năng kiểm nghiệm cụ thể từng thành phần sữa mới có thể phát hiện.
Vì vậy, cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra để đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng.
