Sáng hôm ấy, khi bước ra khỏi nhà, bà Hồng để lại một chiếc hộp nhỏ trên bàn ăn. Bên trong là một lá thư, một chiếc sổ tiết kiệm, và một tấm ảnh cũ. Khi con gái bà – Lan – mở ra xem, cô đứng lặng đi. Còn chồng cô – Hưng – mặt tái mét như vừa rơi vào giấc mộng không lối thoát…
Bà Hồng năm nay đã ngoài 70. Sau gần cả đời sống ở quê, chăm chồng nuôi con, chồng mất sớm, bà gom góp ít tiền bán đất rồi lên thành phố sống cùng con gái duy nhất là Lan và con rể Hưng. Vợ chồng Lan sống ở một chung cư khá khang trang tại quận 9, TP.HCM, có hai đứa con đang tuổi học cấp 1. Cuộc sống của họ không phải giàu có nhưng gọi là ổn định – Hưng làm kỹ sư xây dựng, Lan là nhân viên văn phòng.
Khi bà Hồng chuyển lên, Hưng là người đề nghị:
– Mẹ lên đây rồi thì coi như là hưởng tuổi già, không cần lo gì hết. Mỗi tháng con gửi mẹ 10 triệu, mẹ muốn ăn gì, làm gì thì cứ thoải mái, coi như lương hưu.
Bà Hồng nghe mà mừng rơi nước mắt. Ở quê, bà chỉ ăn rau với cháo loãng, có hôm còn nhịn đói. Lên đây, có người thân, có cháu chắt vui vầy, lại còn được “trả lương”, bà thấy như mình đang sống một cuộc đời khác.
Thời gian đầu, mọi chuyện đều ổn. Bà Hồng dậy sớm, nấu ăn, đưa đón cháu đi học, dọn dẹp nhà cửa. Không khí trong nhà lúc nào cũng ấm áp. Bà yêu cháu, cháu cũng rất quý bà. Nhưng dần dà, bà Hồng bắt đầu nhận ra những điều nhỏ nhặt thay đổi.
Lan thường xuyên tỏ ra mệt mỏi, hay cáu bẳn. Có hôm bà lỡ làm cháy nồi cá, Lan gắt:
– Mẹ làm vậy thì ai ăn nổi? Con đi làm về mệt, mẹ đừng gây thêm việc nữa được không?
Hưng thì ít nói hơn, nhưng ánh mắt anh dần lạnh lẽo. Có lần anh nói đùa:
– Mẹ làm ở nhà mà ăn lương 10 triệu còn hơn cả nhân viên công ty con.
Nghe xong, bà Hồng chỉ cười trừ. Nhưng đêm đó, bà không ngủ được.
Một buổi tối, bà Hồng vào phòng cháu gái nhỏ lấy đồ giặt thì vô tình nghe hai vợ chồng đang trò chuyện ở phòng bên, cánh cửa khép hờ.
– Em nói rồi, mẹ ở lâu vậy làm sao chịu nổi. Đúng là ban đầu thấy thương, nhưng giờ em thấy nặng nề. – Giọng Lan.
– Ừ, 10 triệu một tháng, một năm là 120 triệu chứ ít gì. Anh nói thiệt, để mẹ ở quê gửi lên còn đỡ hơn.
Bà Hồng đứng chết lặng. Tai bà ù đi. “10 triệu đó là giá trị của mình sao?”, bà tự hỏi.
Đêm đó, bà ngồi lặng thinh dưới hiên nhà đến tận sáng. Không ai biết bà nghe thấy gì. Nhưng từ hôm đó, bà ít nói hơn, ít can thiệp hơn, chỉ làm mọi việc lặng lẽ như cái bóng.
Đúng một năm sau, vào một sáng chủ nhật, khi cả nhà còn đang ngủ, bà Hồng lặng lẽ rời khỏi căn hộ. Bà để lại một chiếc hộp gỗ nhỏ trên bàn ăn, không khóa, kèm theo một lá thư viết tay.
Lan tỉnh dậy đầu tiên. Thấy không có tiếng động quen thuộc từ mẹ, cô lật đật đi tìm. Trên bàn là dòng chữ “Gửi lại cho con cháu” viết bằng nét chữ run run.
Bên trong chiếc hộp, có một cuốn sổ tiết kiệm trị giá 1,2 tỷ đồng, tên chủ sở hữu là Nguyễn Thị Hồng. Có thêm một lá thư và một tấm ảnh đen trắng chụp bà Hồng và người đàn ông trẻ – chồng bà thuở còn sống.
Lá thư viết:
“Con Lan, con Hưng,
Mẹ cám ơn các con đã cho mẹ sống một năm tuổi già bên con cháu. Mỗi tháng mẹ nhận 10 triệu, mẹ không tiêu gần hết, mẹ để dành, rồi cộng thêm số tiền bán đất dưới quê – mẹ gửi tiết kiệm.
Số tiền này, mẹ để lại cho tụi con – để dành cho hai cháu nội ngoại sau này học hành.
Mẹ không giận đâu. Người già có lúc vụng về, hay quên, nhưng mẹ nghe, mẹ hiểu, và mẹ buồn. Chỉ là, mẹ không muốn thành gánh nặng.
Mẹ đi rồi. Đừng tìm. Khi nào các con nhớ mẹ, hãy sống thật tử tế và biết ơn.
– Mẹ Hồng“
Sau hôm đó, bà Hồng biến mất không để lại dấu vết. Lan và Hưng đi báo công an, dò hỏi hàng xóm, thậm chí về quê cũ của bà – xã Phú Túc, huyện Châu Thành, Bến Tre – nhưng không ai biết bà đã đi đâu.
Lan mất ngủ nhiều đêm. Cô mở lại từng món đồ bà để lại: chiếc áo dài bà hay mặc ngày lễ, cái khăn len bà tự đan từ năm ngoái, và cuốn nhật ký ngắn ghi lại những dòng đơn sơ:
“Hôm nay bé Na được 10 điểm toán, mẹ mừng muốn rơi nước mắt. Nó ôm mẹ, thơm vào má, hỏi: ‘Bà có vui không?’. Mẹ có, rất có. Nhưng mẹ sợ mai này nó lớn, sẽ giống cha mẹ nó – quên mất một người già lặng lẽ như mẹ…”
Lan đọc, trái tim như có kim châm. Cô chợt nhận ra, suốt cả năm qua, mình chỉ chăm chăm vào cái gọi là “gánh nặng” mà quên mất mẹ đã hy sinh cả đời cho mình. Mẹ từng là người phụ nữ mạnh mẽ gánh cả nhà, nuôi chồng ốm, nuôi con ăn học, giờ già rồi – bà chỉ cần chút yêu thương, mà đến thế cô cũng tiếc…
Còn Hưng, sau nhiều đêm ngẫm lại, cũng thấy áy náy. Anh nhớ hình ảnh bà cặm cụi nhặt rau, gấp đồ, giặt tay từng đôi vớ của cháu. Những việc đó – chẳng ai bắt bà làm – nhưng bà làm vì thương.
Có lúc Hưng nói với Lan:
– Anh nghĩ… mẹ không cần 10 triệu đó. Mẹ cần cảm giác được yêu quý, cần một chỗ trong lòng con cháu, không phải cái phong bì.
Lan lặng thinh.
Vào một buổi chiều chớm đông, Lan nhận được cuộc gọi từ một người tên Dũng, quản lý một viện dưỡng lão tư nhân ở Lâm Đồng.
– Xin lỗi chị Lan phải không ạ? Tôi là Dũng, giám đốc Trung tâm Dưỡng lão Thiện Tâm. Ở đây có một cụ bà tên Hồng – cụ bảo nếu có chuyện gì thì gọi cho chị. Nhưng cụ vẫn khỏe, chị yên tâm.
Lan chết lặng khi nghe tên mẹ. Cô bật khóc ngay giữa văn phòng.
Một tuần sau, cả gia đình lên Đà Lạt thăm bà. Trái ngược với những gì họ tưởng tượng, bà Hồng sống trong một căn phòng nhỏ nhìn ra đồi thông, có một ban công trồng rau và vài chậu lan. Bà mặc áo ấm, đội mũ len, dáng vẻ gầy hơn trước, nhưng ánh mắt vẫn sáng, nụ cười nhẹ nhàng như thể chưa từng rơi lệ.
Khi Lan ôm chầm lấy mẹ, bà nói khẽ:
– Sao lại khóc, mẹ có sao đâu. Ở đây mẹ được yên tĩnh, được ngủ trưa, trồng cây, thỉnh thoảng dạy mấy cụ khác thêu khăn. Mẹ vui.
– Mẹ ơi, con sai rồi… – Lan nức nở – Mẹ về với con được không?
Bà Hồng nhìn con, rồi nhìn hai đứa cháu. Bé Na đã lớn hơn, ôm lấy bà và lí nhí:
– Con nhớ bà nhiều lắm…
Mấy phút sau, bà Hồng nói:
– Để mẹ nghĩ đã. Nhưng mẹ tha lỗi rồi. Người già như mẹ, tha thứ dễ hơn nhiều so với người trẻ. Chỉ cần tụi con sống tốt – mẹ thấy vui.
Bà Hồng trở về thành phố. Lần này, không ai còn xem bà là “người ăn lương hưu” nữa. Lan xin nghỉ làm một tuần để sắp xếp lại nhà. Hưng thì dọn lại căn phòng trống cạnh phòng hai đứa nhỏ, trang trí lại theo ý bà. Còn bé Na và cu Tí thay nhau kể chuyện trường lớp cho bà nghe.
Một lần ngồi ăn cơm, Hưng nói nhỏ:
– Mẹ, con xin lỗi. Ngày xưa con nghĩ đơn giản lắm. Con cứ tưởng tiền là đủ, mà hóa ra… cái cần cho người già là tình thân.
Bà Hồng gắp miếng cá cho Hưng, rồi cười hiền:
– Còn hơn là không nghĩ ra được điều đó cả đời.
Tròn một năm ngày bà Hồng bỏ đi rồi trở lại. Cả nhà tổ chức một bữa tiệc nhỏ trong sân chung cư. Hàng xóm ai cũng quý bà Hồng – người phụ nữ hiền hậu, hay kể chuyện cũ và nấu chè đậu xanh rất ngon.
Lan đứng một mình ngoài ban công lúc chiều tàn. Cô nhìn xuống sổ tay cũ của mẹ, có ghi dòng chữ:
“Tháng mười tri ân – là tháng để người già biết họ vẫn được nhớ đến, dù chỉ một chút thôi.”
Lan cười. Cô quay vào trong, nơi có mẹ, chồng, con và một gia đình – không hoàn hảo, nhưng đang học cách yêu thương đúng cách.
