Tôi tên là Thủy, làm giáo viên cấp ba ở một thị xã nhỏ thuộc tỉnh Phú Thọ. Cuộc sống của vợ chồng tôi vốn đơn giản, êm đềm, cho đến khi bố chồng – ông Dư, bị tai biến liệt nửa người sau một lần lên cơn huyết áp giữa đêm. Mẹ chồng mất đã lâu, ông sống cùng vợ chồng tôi đã hơn 10 năm. Trước đây ông khỏe mạnh, không phụ thuộc con cháu nên ai cũng yên tâm. Nhưng sau biến cố ấy, mọi thứ đảo lộn.
Tôi phải dậy sớm hơn, lo cho ông từ việc ăn uống, tắm rửa, đến vệ sinh cá nhân. Có những đêm ông lên cơn co giật, hai vợ chồng thay nhau thức trắng. Chồng tôi làm nhân viên ngân hàng, áp lực cao, lại hay phải đi công tác. Hai đứa con nhỏ thì đang tuổi đi học. Chẳng còn cách nào khác, tôi buộc lòng tìm người giúp việc chăm bố.
Sau gần một tháng tìm kiếm không ngừng, cuối cùng một người bạn giới thiệu cho tôi chị Lành – một phụ nữ ngoài bốn mươi, quê Thái Bình, từng chăm cụ bà liệt nhiều năm, “tay nghề vững”, lại hiền lành, ít nói. Lúc dẫn chị đến, tôi thấy chị gầy, da ngăm ngăm, mắt luôn nhìn xuống, giọng nói nhỏ nhẹ. Tôi thầm nghĩ: “Có vẻ là người thật thà”.
Chị nhanh chóng bắt nhịp công việc: sáng lau người cho ông, trưa cho ông ăn, chiều xoa bóp tay chân, tối pha nước ấm lau mình. Tôi đi làm về lúc nào cũng thấy chị tất bật. Ông Dư có vẻ hợp với chị, dù không nói được, nhưng mắt nhìn chị rất hiền, gật đầu mỗi khi chị hỏi. Tôi thở phào. Lần đầu tiên sau một tháng dài căng thẳng, tôi mới được ngủ trọn một giấc đêm.
Thế nhưng, chỉ sau khoảng hai tuần, tôi bắt đầu thấy có gì đó không ổn.
Ông Dư bắt đầu gầy nhanh, da nhăn nheo, mặt hốc hác, hai má hóp sâu. Dù vẫn ăn đủ bữa, uống sữa đều, uống thuốc đúng giờ – tôi có kiểm tra hộp thuốc và thực đơn – nhưng ông trông yếu đi rõ rệt. Có hôm tôi thấy ông ngồi lặng thinh, mắt nhìn vào khoảng không như mất phương hướng.
Tôi hỏi chồng:
– Em thấy bố xuống sức nhanh quá. Hay là mình đưa đi viện kiểm tra lại?
Anh chỉ đáp cộc lốc:
– Vừa mới khám xong, bác sĩ bảo bình thường. Có tuổi rồi, nó thế.
Nhưng tôi không thấy bình thường. Có gì đó trong lòng tôi cồn cào. Một buổi trưa thứ bảy, khi chị Lành đang ngủ trưa trong phòng, tôi đi nhẹ vào kiểm tra. Căn phòng nhỏ gọn gàng, sạch sẽ, hầu như không có gì đáng nghi. Tôi định quay ra thì vô tình tay chạm vào chiếc gối đầu của chị, thấy có gì đó cồm cộm bên trong.
Tò mò, tôi nhẹ tay lật vỏ gối, thì phát hiện một túi vải nhỏ màu xám, bên trong là một sổ tiết kiệm ngân hàng đứng tên chị Lành – nhưng điều khiến tôi sốc là: sổ có 90 triệu đồng, mới gửi cách đây một tuần.
Tôi đứng như trời trồng. Số tiền ấy là quá lớn so với mức lương giúp việc 6 triệu tôi trả mỗi tháng. Vậy tiền đó từ đâu?
Tối hôm đó, tôi không nhắc gì. Nhưng cả đêm trằn trọc suy nghĩ. Tôi bắt đầu để ý kỹ hơn: đồ ăn của bố tôi chuẩn bị sáng nay – súp dinh dưỡng và thịt hầm – bữa tối hôm đó bị thay bằng cháo trắng, trông loãng và lỏng. Sữa ông đang dùng – hộp 800g gần đầy hôm trước – nay đã vơi đi gần nửa, chỉ sau hai ngày.
Tôi kiểm tra thùng rác – có vỏ sữa bột mới, loại rẻ tiền hơn, và… một vỏ thuốc bổ của người lớn tuổi, loại do tôi không hề mua.
Cảm giác như bị phản bội. Tôi bắt đầu hiểu vì sao ông Dư suy kiệt nhanh đến vậy. Chị Lành đã thay đổi thực phẩm, cắt giảm dinh dưỡng, có thể để tiết kiệm, hoặc – tệ hơn – bớt xén đem bán lại. Nhưng tôi vẫn chưa muốn kết luận vội. Tôi cần bằng chứng rõ ràng.
Sáng hôm sau, tôi bảo chị Lành ra chợ mua ít rau, rồi tranh thủ mở ngăn kéo tủ chị. Trong một túi nylon nhỏ, tôi tìm thấy hóa đơn bán đồ dinh dưỡng – là thực phẩm tôi mua cho bố – cùng số tiền thu được: 280.000 đồng. Lẫn trong túi còn có tờ giấy ghi tay: “Chị Mai – hàng sữa – tháng này lấy 3 hộp”. Tôi chụp lại tất cả.
Chiều hôm đó, tôi gọi chị vào phòng bếp, hỏi thẳng:
– Chị Lành, sữa và thuốc bổ của bố tôi dạo này sao nhanh hết vậy?
Chị ấp úng:
– Dạ… em cũng không biết… chắc bác uống nhiều…
– Nhưng bác uống có kiểm soát, còn đồ ăn? Tôi thấy có dấu hiệu bị thay đổi đấy. Thịt hầm đâu? Sao toàn thấy cháo loãng?
Chị bắt đầu run, cúi gằm mặt, không nói gì. Tôi im lặng một lúc rồi đưa điện thoại, cho chị xem ảnh chụp hóa đơn và giấy ghi tay.
Chị ngồi thụp xuống, bật khóc:
– Em xin lỗi… nhà em dưới quê nghèo quá… con em cần tiền học… em thấy đồ nhiều, bác cũng không ăn hết… em chỉ lấy chút ít bán đi… em sai rồi…
Tôi không nói gì. Cảm giác tức giận xen lẫn thương cảm. Tôi hiểu khó khăn của người giúp việc, nhưng lòng tin trong chăm sóc người bệnh là điều tối quan trọng. Chị có thể xin thêm, tôi sẽ sẵn lòng, nhưng lén lút cắt đồ dinh dưỡng là không thể chấp nhận.
Tôi bảo chị:
– Chị cứ thu xếp rồi về quê nghỉ một thời gian. Tôi sẽ tìm người khác. Chị làm tốt, nhưng chuyện này tôi không thể bỏ qua.
Chị gật đầu, nước mắt lã chã. Hôm sau, chị rời đi lặng lẽ, không nói gì thêm.
Tôi đứng nhìn bóng lưng chị khuất sau ngõ nhỏ, lòng trĩu nặng. Lại bắt đầu vòng tìm kiếm người chăm bố chồng. Nhưng lần này, tôi sẽ không dễ tin như trước nữa…
Sau khi chị Lành rời đi, căn nhà bỗng dưng vắng hẳn. Không còn tiếng bước chân nhẹ lúc sáng sớm, không còn mùi cháo thơm mỗi chiều. Dù những gì chị làm là sai, nhưng tôi vẫn không thể dứt bỏ cảm giác hụt hẫng.
Ông Dư vẫn nằm đó, gầy gò, yếu ớt hơn bao giờ hết. Tôi đành xin nghỉ dạy một tuần để tự chăm bố chồng, trong lúc gấp rút tìm người thay thế. Nhưng giữa thời điểm dịch bệnh vừa qua, người giúp việc càng hiếm. Mấy chị giới thiệu qua đều trẻ quá, hoặc mới đi làm, không có kinh nghiệm chăm người liệt.
Tôi bắt đầu xuống sắc. Mỗi đêm ngủ được vài tiếng, sáng phải dậy sớm, vừa lo hai đứa con đi học, vừa chăm bố. Chồng tôi nói:
– Hay là thuê người theo giờ, sáng đến tối về?
Nhưng kiểu đó chẳng hiệu quả. Người liệt cần người bên cạnh 24/24. Không ai làm theo giờ mà chăm được chu đáo.
Một hôm, đang thay ga giường cho bố, tôi thấy ông nắm lấy tay tôi, siết nhẹ. Đôi mắt mờ đục chớp chớp, rồi ông cố gắng lắc đầu yếu ớt.
Tôi ngạc nhiên:
– Bố sao đấy ạ? Đau ở đâu à?
Ông lại lắc đầu, miệng mấp máy. Tôi ghé sát để nghe nhưng chẳng rõ tiếng. Đúng lúc ấy, con trai tôi – thằng Bin – bước vào, thấy ông nội ra hiệu, liền chạy lại cầm bút và giấy đưa cho ông.
Sau gần 10 phút gắng sức, ông viết được một dòng nguệch ngoạc:
“Lành không xấu. Bố biết. Chỉ là… mệt quá nên không ăn nổi.”
Tôi lặng người. Câu chữ méo mó, nhưng rõ ràng là từ ông. Bố chồng tôi không phải người hay bênh ai, nhất là người làm. Vậy mà ông lại lên tiếng vì chị.
Tối đó, tôi ngồi một mình suy nghĩ. Tôi nhớ lại: đúng là dạo đó, ông Dư ăn kém hẳn. Dù có món ngon, ông cũng chỉ húp vài thìa rồi lắc đầu. Có lẽ chị Lành cắt bữa vì nghĩ ông không ăn hết – hoặc vì quá tải. Nếu là vậy, thì sự thật có thể không hẳn như tôi nghĩ?
Tôi lục lại túi đồ chị Lành để quên – một túi vải nhỏ, chỉ có vài bộ quần áo cũ và… một cuốn sổ tay. Mở ra, tôi thấy ghi chép chi tiết:
“Ngày 12 – Bác Dư bỏ bữa trưa. Súp để lại nửa chén.
Ngày 15 – Cháo loãng hơn vì bác dặn ‘khó nuốt’.
Ngày 20 – Lấy hộp Ensure gửi về quê cho con gái, bác không dùng đến.”
Có nhiều dòng như vậy. Mỗi ngày một đoạn ngắn, nhỏ nhặt, ghi chú về tình hình sức khỏe ông Dư, việc ăn uống, thuốc thang. Đọc đến dòng cuối, tay tôi run lên:
“Nếu bị phát hiện, em chịu. Nhưng em không lấy của bác điều gì ác ý. Em chỉ giữ lại phần người không cần để cho người cần. Mong cô Thủy hiểu. Em sợ nói thì mất việc. Còn im thì thấy tội.”
Tôi gập sổ lại, im lặng hồi lâu. Có lẽ chị Lành sai, nhưng không hoàn toàn vì lòng tham như tôi tưởng. Có thể chị thực sự quá nghèo, quá túng thiếu. Có thể chị nghĩ mình đang “làm điều đúng” trong hoàn cảnh sai.
Tôi kể với chồng. Anh ngồi im một lúc, rồi thở dài:
– Có khi mình cũng phần nào sai. Em nhớ lúc đầu, chị ấy xin tăng lương thêm 500 nghìn vì con nhập học không? Mình không đồng ý.
Tôi nhớ. Khi ấy tôi nghĩ chị “thử lòng”, nên chỉ cười trừ. Giờ nghĩ lại, thấy ân hận.
Hai tuần sau, tình cờ tôi gặp lại chị Lành ở bệnh viện huyện – nơi tôi đưa bố chồng đi tái khám. Chị đang đứng ở quầy thuốc, tay cầm một đơn thuốc to. Thấy tôi, chị giật mình quay đi, nhưng tôi gọi lại:
– Chị Lành… chờ em một lát.
Chị đứng sững. Tôi đi tới gần, nhẹ giọng:
– Chị có khỏe không?
Chị ngập ngừng:
– Dạ… cũng tạm… em xin lỗi chuyện vừa rồi…
Tôi nhìn gương mặt khắc khổ, mái tóc lơ thơ vài sợi bạc, rồi hỏi:
– Con chị vẫn đi học chứ?
Chị gật đầu, mắt đỏ hoe.
Tôi lấy trong túi ra một phong bì, bên trong là số tiền tôi từng cắt từ lương chị vì nghi ngờ, cùng một mảnh giấy: “Cảm ơn chị. Tôi hiểu rồi.”
Chị cầm lấy, tay run run. Tôi không nói gì thêm. Chỉ gật đầu nhẹ rồi quay đi.
Mấy tháng sau, gia đình tôi tìm được một người giúp việc mới – trẻ hơn, khỏe mạnh, có bằng điều dưỡng. Nhưng với tôi, chị Lành vẫn là người để lại ấn tượng sâu sắc nhất. Không vì kỹ năng, mà vì câu chuyện phía sau: một người phụ nữ thua thiệt, đi qua cuộc sống mình trong vai trò nhỏ bé, nhưng mang theo cả một thế giới riêng – nơi người ta không xấu, chỉ đang vật lộn với lựa chọn giữa đúng và sai.
Từ chuyện đó, tôi học được một điều: đừng chỉ nhìn bằng mắt – hãy lắng nghe bằng lòng tin. Bởi phía sau mỗi hành vi, mỗi sai lầm… có thể là một trái tim đang cố gắng tồn tại giữa vô vàn điều không ai thấy.
