Ông Lâm, 62 tuổi, sống ở một huyện miền Trung, cả đời làm nông, tích góp từng đồng từ việc buôn bán gỗ, nuôi heo. Người trong vùng ai cũng biết ông hiền lành nhưng tính toán chặt chẽ, làm gì cũng cẩn thận. Mảnh đất rộng hơn 5.000 mét vuông vốn được ông giữ lại “làm của để dành” cho hai đứa con trai: Nam – con cả, và Tùng – con út.
Nhưng càng lớn tuổi, ông càng lo. Hai đứa con lên thành phố lập nghiệp đã hơn chục năm, ít khi về. Cả hai đều bận rộn, mỗi lần gọi điện đều vội. Ông không rõ khi mình già yếu thật sự, ai sẽ là người bên cạnh. Rồi một ngày, ông bất ngờ quyết định bán mảnh đất — mảnh đất mà người mua trả đến 23 tỷ đồng vì giáp mặt đường lớn, sắp có dự án quy hoạch.
Cầm cuốn sổ tiết kiệm trong tay, ông nhìn từng con số mà tim nặng trĩu. Ông không nói với ai. Đêm đó, nằm trong căn nhà cấp bốn, ông nghĩ:
“Tiền thì nhiều thật, nhưng nếu con cái vô tâm, thì mình giàu để làm gì?”
Một kế hoạch lóe lên: ông sẽ lên thành phố, nhưng đóng giả là kẻ nghèo khó. Ông muốn xem con mình đối đãi với người cha nghèo ra sao, rồi mới quyết định chia tài sản.
Ba ngày sau, ông khoác chiếc áo cũ, mang chiếc ba lô sờn, đi xe khách lên Sài Gòn. Ông đến phòng trọ của Nam – con cả. Gõ cửa, Nam mở ra, ngạc nhiên:
– Ba lên hồi nào vậy?
Ông Lâm giả vờ mệt mỏi, than rằng ở quê mùa màng thất bát, ông phải lên đây tìm việc phụ hồ. Nam nhíu mày, nhìn bộ dạng ông từ đầu đến chân. Gương mặt Nam thoáng có gì đó… khó chịu.
– Ba… ở đây chật lắm, con với vợ con đang kẹt tiền nhà. Ba tạm ở vài hôm thôi nha, con sẽ hỏi bạn xem có việc gì cho ba làm.
Giọng nói có vẻ miễn cưỡng. Vợ Nam đi ra, thấy ông, chỉ cười gượng:
– Dạ… ba vào nghỉ. Nhà hơi… bừa bộn.
Nhưng suốt buổi chiều, cả hai vợ chồng cứ thỉnh thoảng liếc nhìn ông, đôi lúc thì thầm gì đó mà ông biết họ không hề thoải mái. Đến tối, Nam bảo:
– Ba ơi, chỗ này nhỏ quá, ba ở hoài tụi con cũng khó. Ba thử qua nhà trọ rẻ rẻ gần đây xem tạm nha?
Ông Lâm im lặng. Trong lòng ông dâng lên cảm giác lạnh buốt.
Nhưng rồi, một hành động bất ngờ của Nam vào sáng hôm sau khiến ông Lâm lặng người đứng sững…
Sáng hôm sau, khi ông Lâm vừa tỉnh giấc thì Nam đã dậy từ lúc nào. Căn phòng trọ 20 mét vuông chỉ có một cái bàn gấp và hai ghế nhựa. Nam đang lúi húi ghi chép thứ gì đó, vẻ mặt căng thẳng. Thấy ông, Nam giật mình rồi vội giấu tập giấy vào túi balô.
– Ba dậy rồi à? Con mua ổ bánh mì để trên bàn, ba ăn tạm nhé. Trưa con về.
Giọng Nam nhẹ hơn hôm qua. Nhưng khi Nam đi, ông Lâm vẫn thấy lòng mình nặng nề. Tại sao con trai lại lúng túng và dè dặt như vậy? Tại sao lại giấu tập giấy?
Tầm gần trưa, ông ra ngoài định đi tìm phòng trọ rẻ như lời Nam gợi ý, thì bắt gặp Nam đang đứng dưới chân cầu thang. Trên tay Nam là một túi rau, vài vỉ thuốc và một phong bì. Nam hít một hơi thật sâu, đặt phong bì vào hộc tủ điện bên cạnh rồi quay đi.
Ông Lâm tò mò, chờ Nam đi xa mới mở phong bì ra. Bên trong là 5 triệu đồng, cùng mảnh giấy nhỏ:
“Ba à, con xin lỗi vì hôm qua con nói chuyện không khéo. Nhà con đang nợ một khoản lớn, con sợ ba lo nên không dám nói. Con gửi ba ít tiền này, ba cứ ở lại đây, con sẽ cố gắng thu xếp. Xin ba đừng tự ái.”
Chữ viết run run, có vết xoá.
Ông đứng lặng. Lúc đó, vợ Nam xuất hiện, trên tay cầm túi thuốc bổ.
– Ba… Nam nó nhờ con đưa cái này. Nó sợ nói trực tiếp ba buồn.
Cô cúi mặt:
– Vợ chồng con không phải không muốn đón ba. Chỉ là thật sự… tụi con đang rất khổ.
Rồi cô kể.
Hai năm trước, Nam đầu tư vào một dự án online theo lời bạn, bị lừa mất gần 600 triệu. Lãi vay ngân hàng chồng lãi mẹ. Mỗi tháng trả gần hết tiền lương. Vợ chồng Nam tính giấu ông để khỏi bị trách. Cho đến khi ông bất ngờ xuất hiện, họ vừa lo vừa xấu hổ.
– Chúng con sợ ba biết rồi buồn. Tính để trả hết nợ rồi mới báo ba là tụi con ổn.
Cô nghẹn ngào:
– Ba đừng nghĩ tụi con không thương ba.
Ông Lâm nghe mà tim như thắt lại. Ông hiểu ra cái nhìn khó chịu của Nam hôm qua không phải là vô tình hay hắt hủi… mà là xấu hổ. Thằng con cả không muốn cha thấy gia cảnh bết bát, nên mới gượng gạo, nói năng khó xử.
Giữa lúc ông còn bâng khuâng, Nam chạy tới, mặt đầy mồ hôi:
– Ba! Ba đã xem phong bì chưa? Ba đừng giận con. Con không phải muốn đuổi ba đâu…
Ông Lâm đặt tay lên vai con:
– Ba hiểu rồi. Ba chỉ muốn biết, nếu ba khó khăn thật… con có bỏ ba không.
Nam cúi đầu, mắt đỏ hoe:
– Ba nghèo hay giàu, con vẫn lo cho ba. Chỉ là… con sợ không đủ tốt để ba tự hào.
Lời nói đó khiến ông Lâm thực sự nghẹn.
Nhưng ông vẫn còn một nơi phải đến: nhà của Tùng – đứa con út.
Và chính chuyến ghé thăm đó đã làm cuộc thử lòng rẽ sang một hướng hoàn toàn khác…
Rời phòng trọ Nam, ông Lâm bắt taxi đến khu chung cư nơi Tùng – con út – đang sống. Khác với Nam, Tùng từ nhỏ đã lanh lợi, ra trường là đi làm công ty nước ngoài, lương cao, sống khá đủ đầy. Lâu nay, Tùng ít khi về quê, luôn viện cớ bận dự án.
Ông đứng trước cửa căn hộ sang trọng mà thấy lòng vừa hy vọng, vừa lo. Ông bấm chuông. Một lúc sau, Tùng mở cửa – khoảnh khắc thấy ba, ánh mắt nó hiện lên sự ngạc nhiên, nhưng không phải mừng rỡ như ông mong.
– Ba? Sao ba lên mà không báo trước?
– Ba… lên thành phố xin việc phụ hồ. Ở quê khó khăn quá.
Ông nói y như lời đã nói với Nam.
Tùng nhìn ông từ trên xuống dưới, cau mày:
– Ba nói gì chứ? Tuổi này còn phụ hồ gì? Ba vào đi.
Nhưng thái độ đó không phải là sự lo lắng, mà giống như… phiền phức.
Trong nhà, Tùng nói nhanh:
– Ba ngồi chơi một lát. Nhưng con sắp họp online, không tiếp được lâu đâu.
Ông chậm rãi hỏi:
– Ba tạm ở đây ít hôm được không con? Ba chưa tìm được chỗ trọ.
Tùng hơi khựng lại. Ánh mắt lảng đi:
– Chắc… không tiện ba ạ. Vợ con dị ứng bụi, mà ba đi đường xa, lại đem đồ đạc nhiều… Để con gọi khách sạn cho ba nhé.
Ông Lâm im lặng. Cảm giác hụt hẫng lan ra từng chút.
Tùng tiếp lời:
– Mà ba lên đây để xin việc thật sao? Hay là… cần con hỗ trợ tiền? Ba nói thẳng đi.
Giọng Tùng lạnh hơn anh trai rất nhiều.
Ông đáp:
– Ba chỉ muốn gần con cái.
Tùng thở dài:
– Ba ơi, đời ở thành phố khó khăn lắm. Con còn bao thứ phải lo. Ba thông cảm.
Không một lời hỏi han về sức khỏe. Không một cái nhìn thương xót. Không hề giống Nam – dù nghèo, nhưng vẫn cố giấu tiền cho ba.
Tùng mở ví lấy ra 2 triệu:
– Ba cầm tạm mà dùng. Con bận rồi, ba nghỉ đi.
Thái độ đó như một nhát dao cứa vào lòng ông. Ông đứng dậy, nhìn căn hộ rộng rãi, tiện nghi mà trong người lạnh ngắt.
Trước khi đi, ông hỏi:
– Nếu một ngày ba thật sự trắng tay… con có đón ba về sống cùng không?
Tùng cau mày:
– Ba đừng nói gở. Nhưng… chắc khó lắm. Thành phố chật chội, con phải ưu tiên gia đình nhỏ của con trước.
Chỉ một câu như thế, ông Lâm biết mình đã có câu trả lời.
Ba ngày sau, ông gọi cả hai con đến quán cà phê. Khi thấy ông mặc bộ quần áo mới, cầm cuốn sổ tiết kiệm dày cộm, cả hai đều ngơ ngác. Ông ngồi xuống, nói chậm rãi:
– Ba không nghèo. Ba bán đất rồi. Ba chỉ muốn biết… ai thật sự coi ba là cha.
Tùng biến sắc. Nam thì sững người. Ông kể lại mọi chuyện.
Tùng vội vã phân trần, nhưng ông chỉ lắc đầu:
– Khi ba khó khăn, con xem ba là gánh nặng. Khi ba giàu, con muốn gần gũi. Ba hiểu hết rồi.
Ông quay sang Nam:
– Con nghèo, nhưng lòng con không nghèo. Ba biết ơn chuyện con lén bỏ phong bì và thuốc bổ cho ba.
Đôi mắt Nam đỏ hoe.
Cuối cùng, ông Lâm tuyên bố:
– Ba sẽ dùng tiền để sửa lại nhà ở quê. Phần còn lại, Nam giữ một nửa, nửa kia ba gửi ngân hàng dưỡng già. Còn Tùng… ba sẽ hỗ trợ khi cần, nhưng không giao tài sản.
Tùng tái mặt, im lặng cúi xuống. Nam ngồi cạnh, chỉ nắm tay ba, không nói gì.
Ông Lâm nhìn hai con, giọng trầm nhưng dứt khoát:
– Tài sản thì chia được, nhưng nghĩa tình thì không. Và ba đã thấy rõ lòng hai đứa.
Câu chuyện kết thúc không ồn ào, nhưng đủ để ông Lâm hiểu rằng: khi thử lòng bằng sự nghèo đói, người ta sẽ bộc lộ chân tâm.
