“Ch-ê cháu trai ‘thợ qu-èn’, bác Hai tự hào con học tài chính, rồi ch-ết lặng khi con trai lâm vào cảnh cả xóm b-àng h-oàng…”
Chiều hôm ấy, bác Hai đứng giữa sân, tay cầm cái chổi lông gà, mắt nhìn trân trân vào màn hình chiếc điện thoại cũ kỹ trong tay. Tin nhắn hiện rõ: “Anh Hải bị công an bắt rồi, liên quan đến đường dây lừa đảo tài chính qua app…”
Bác buông rơi chiếc điện thoại, bàn tay run rẩy chới với trong không trung. Cái sân bê tông chật hẹp im lặng lạ thường. Cả xóm nhỏ bàng hoàng, không tin vào tai mình – đứa con trai từng là niềm tự hào của cả khu phố, giờ bị bắt vì tội lừa đảo.
Bác Hai là thợ hồ lâu năm ở vùng ven thành phố Thủ Dầu Một. Từng viên gạch, từng bao xi măng đều thấm đẫm mồ hôi của bác. Căn nhà cấp bốn lợp tôn nóng hầm hập mỗi trưa, nhưng trong mắt bác, nó là thành quả lớn nhất đời mình – nơi bác nuôi con trai duy nhất, thằng Hải, ăn học đến nơi đến chốn.
Thằng Hải học giỏi, thông minh, ít nói. Nó không ưa mấy đứa bạn hàng xóm theo nghề thợ như bố. Từ nhỏ đã bảo: “Sau này con không xách hồ, không bưng bê gì đâu ba, con học tài chính, con làm ngân hàng.” Bác Hai nghe vậy mừng lắm, đi đâu cũng khoe:
– Thằng Hải nhà tui học kinh tế thành phố, mai mốt làm ngân hàng đó nghe bà con. Không như mấy đứa loay hoay sửa xe, chạy Grab đâu.
Hải đỗ vào Đại học Kinh tế TP.HCM, ngành Tài chính – Ngân hàng. Hôm đưa con lên thành phố nhập học, bác Hai đứng lóng ngóng giữa sân trường, xung quanh toàn nhà cao, người sang. Bác nhìn con trai mặc sơ mi trắng, cặp da đen, mà lòng rưng rưng:
– Mình làm thợ hồ, con làm tài chính. Vậy là đổi đời rồi!
Ba năm đại học, Hải sống trọ ở quận Bình Thạnh. Vốn là đứa ít nói nhưng lanh lợi, nó quen nhiều bạn học giỏi, đặc biệt là Minh – một đàn anh khóa trên, đi xe SH, nói chuyện như CEO thực thụ. Chính Minh đã dẫn Hải vào thế giới đầu tư tài chính số – ban đầu chỉ là chơi thử app chứng khoán ảo, sau là giao dịch thật bằng tiền thật.
Minh bảo: “Mày mà chỉ học không thôi thì muôn đời làm nhân viên quèn. Phải biết nắm thời cơ.” Và cơ hội đó đến khi nhóm của Minh mở một dự án fintech mới – một ứng dụng cho vay online lấy tiền từ nhà đầu tư nhỏ lẻ. Hải được rủ làm “quản lý phát triển thị trường”.
Tốt nghiệp xong, Hải không đi làm ngân hàng như kế hoạch. Nó bảo: “Con làm startup, tài chính công nghệ đang là xu thế ba à!” Bác Hai nghe chẳng hiểu mấy, chỉ biết con bắt đầu gửi tiền về thường xuyên, tháng vài triệu, có tháng cả chục triệu.
Cả xóm bắt đầu nhìn bác Hai bằng con mắt khác. Người ta đến hỏi: “Con trai bác làm ở đâu mà giàu dữ?”, “Nghe bảo làm ngân hàng gì đó hả?” Bác Hai cười khà:
– Nó làm gì tôi cũng không rõ, chỉ biết nó học tài chính ra, giờ làm ở Sài Gòn ngon lành lắm!
Nhưng bác bắt đầu lo khi thấy con ăn nói khác xưa. Nó không còn gọi về hỏi thăm sức khỏe nữa, chỉ nói về tiền, về đầu tư. Có hôm, nó còn khuyên bác bán miếng đất ở quê để “đầu tư vòng mới”, lãi gấp ba.
Bác lắc đầu:
– Ba không hiểu, thôi con cứ lo phần con, ba sống vậy quen rồi.
Một buổi sáng giữa tháng 7, tin tức trên mạng rộ lên: “Đường dây lừa đảo qua app tài chính quy mô hàng chục tỷ bị triệt phá, nhiều đối tượng bị bắt.” Bác Hai chẳng mấy quan tâm, cho đến khi hàng xóm đưa cho bác xem video: hình ảnh thằng Hải, đầu cúi gằm, bị công an dẫn ra xe, tay bị còng.
Bác tưởng mình nhìn nhầm. Không thể nào! Con bác, thằng Hải học tài chính đàng hoàng, làm công ty đàng hoàng, sao lại thế?
Nhưng mọi thứ là thật. Hải bị bắt vì cùng nhóm bạn tạo lập app tài chính “ảo” – hứa hẹn lợi nhuận cao, nhưng thực chất lấy tiền người sau trả cho người trước. Sau vài tháng, khi không còn dòng tiền mới, ứng dụng “đóng băng”, chủ app mất tích, hàng trăm người mất trắng tiền. Hải là người đại diện pháp lý, đứng tên ký hợp đồng. Dù không trực tiếp cầm tiền bỏ trốn, Hải vẫn bị truy tố vì đồng lõa lừa đảo.
Hàng xóm im lặng. Người thân tránh nhắc đến chuyện. Mấy đứa nhỏ trong xóm ngừng hỏi bác Hai về “anh ngân hàng”. Trước cổng nhà, một buổi chiều nọ, có người lạ đến gõ cửa, nói mình là nạn nhân bị Hải lừa, muốn đòi lại tiền.
Bác Hai chẳng biết nói gì, chỉ cúi đầu lặng lẽ. Người đó rút lui, bỏ lại ánh mắt đầy phẫn nộ:
– Bác tự hào về nó, còn tôi mất hết vì nó!
Đêm ấy, bác Hai ngồi một mình trước sân, ánh đèn vàng hắt hiu. Bác nhìn tấm bằng tốt nghiệp con từng gửi về treo trên tường, lòng đau nhói.
“Phải chi mình không kỳ vọng quá… Phải chi nó chỉ là thợ hồ như mình…”
1. Những ngày trong trại tạm giam
Sau khi bị bắt, Hải bị tạm giam ở quận Bình Thạnh. Mỗi ngày trôi qua đối với Hải dài như cả thế kỷ. Phòng giam chật chội, chỉ có ánh đèn vàng nhạt và mùi ẩm ướt bám riết. Không còn những cuộc họp Zoom bóng bẩy, không còn app tài chính hiện đại, không còn điện thoại iPhone hay cà phê sang chảnh cuối tuần. Mọi thứ giờ chỉ là bốn bức tường và một tương lai mờ mịt.
Hải không phủ nhận tội. Khi cơ quan điều tra hỏi, nó chỉ cúi đầu:
– Ban đầu tụi con nghĩ có thể xoay vòng tiền, trả lãi cho nhà đầu tư, rồi sau đó đầu tư thật. Nhưng mọi thứ vượt khỏi tầm kiểm soát…
Có lẽ đó là lời thú nhận thật lòng đầu tiên sau nhiều năm Hải sống trong thế giới ảo vọng danh lợi.
Ba tuần sau khi bị bắt, Hải được gặp người thân. Người bước vào không ai khác chính là bác Hai. Bác gầy sọp, tóc bạc nhiều hơn, ánh mắt không trách móc, không giận dữ – chỉ có sự lặng lẽ đau đớn đến tận cùng.
Hải quỳ sụp xuống bên bàn kính, nước mắt ràn rụa:
– Con xin lỗi ba… con sai rồi.
Bác Hai im lặng rất lâu. Rồi bác đặt gói xôi và chai nước xuống bàn, giọng khản đặc:
– Ăn đi. Ở trong đó chắc cực lắm…
Không một lời mắng. Không một câu hỏi “sao mày lại làm vậy”. Chỉ là sự cam chịu, như bao lần bác gồng lưng cõng từng bao xi măng ngày mưa ngày nắng.
Hải ăn xôi trong nước mắt. Lần đầu tiên nó cảm nhận được thế nào là một bữa cơm tự do, dù chỉ là tạm bợ trong cuộc thăm nuôi ngắn ngủi.
Tin tức về Hải không còn rầm rộ nữa, nhưng cái tên “con trai bác Hai lừa đảo” đã in đậm vào trí nhớ hàng xóm. Bác Hai đi chợ, mấy bà bán rau nhỏ to sau lưng:
– Học hành chi cho cố, cuối cùng cũng thành tội phạm.
– Thợ hồ mà đẻ ra thằng lừa đảo…
Bác Hai nghe hết, biết hết, nhưng không phản ứng. Bác chỉ cắm đầu làm, ai thuê gì làm nấy, tiền công thấp cũng nhận. Người ta hỏi sao không đi xin luật sư giỏi để giảm tội cho con, bác lắc đầu:
– Tôi bán nhà cũng không đủ lo cho vụ này. Cứ để pháp luật xử theo đúng…
Dù vậy, có những người hiểu chuyện vẫn an ủi:
– Bác Hai đừng buồn, chuyện của nó thì nó chịu, bác sống đàng hoàng bao nhiêu năm trời, ai cũng biết.
Ba tháng sau ngày bị bắt, Hải gửi về một lá thư tay – thứ mà nó chưa từng viết từ khi vào đại học.
_”Ba, con không còn mặt mũi nào nhìn ba. Con nghĩ rằng làm giàu nhanh sẽ khiến ba nở mày nở mặt. Nhưng hóa ra, chính vì sĩ diện mà con ngã vào hố sâu.
Con nhớ hồi lớp 12, ba mua cho con chiếc điện thoại cũ chỉ để con học tốt. Ba đi làm về mệt lả, vẫn nấu cơm cho con. Vậy mà khi con có tiền, con quên hết.
Ba, nếu con được làm lại, con chỉ mong sống đúng như ba – làm người tử tế.
Nếu con phải ở tù vài năm, con chịu. Nhưng con mong ba giữ sức khỏe. Con vẫn là con của ba.”_
Bác Hai đọc thư, tay run run, nước mắt rơi xuống từng dòng chữ mực lem nhem. Bác gấp lá thư lại, cẩn thận nhét vào túi áo, như báu vật.
Hôm xét xử sơ thẩm, bác Hai có mặt. Tòa tuyên Hải 7 năm tù vì tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo điều 174 Bộ luật hình sự. Người ngồi sau bác – một nạn nhân mất 80 triệu – gằn giọng:
– Bắt nó ngồi tù 70 năm tôi cũng không lấy lại tiền!
Hải không dám quay đầu nhìn ai. Chỉ đến lúc bị dẫn đi, nó lén nhìn về phía cha, bắt gặp ánh mắt bác Hai – không trách móc, chỉ là một cái gật nhẹ. Như ngầm nói: “Cứ đi đi con, sống cho tử tế. Tù không phải hết đời.”
Tết năm đó, nhà bác Hai không có bánh chưng, không có câu đối đỏ. Bác cũng không treo đèn. Nhưng trong nhà vẫn có mâm cơm nhỏ, một chén rượu, và một chiếc phong bì màu đỏ đặt cạnh bức thư của Hải.
Người ta hỏi sao bác vẫn làm cơm Tết?
Bác Hai đáp nhỏ:
– Nó vẫn còn sống. Vẫn còn hy vọng. Còn sống là còn có thể sửa sai…
Một năm sau ngày bị bắt, Hải tham gia lớp cải huấn trong trại, đăng ký học lại chương trình kế toán, xin làm thủ thư cho phòng đọc trại giam. Nó không còn nghĩ đến app, tiền hay startup. Nó viết nhật ký mỗi đêm, kể về cha, về quá khứ, và một ngày sau song sắt sẽ được làm lại từ đầu.
Bác Hai vẫn đi làm hồ. Mỗi tháng lên thăm con một lần. Có lần bác kể:
– Cái cậu Tùng hồi trước sửa xe trong xóm giờ mở tiệm lớn rồi đó. Ổng nói ngày xưa bác chê con ổng “thợ quèn”, giờ ổng nói: “Con tui làm ít tiền hơn con bác, nhưng chưa từng bị bắt!”
Bác Hai cười buồn:
– Đúng là đời…
Ba năm sau, liệu Hải có hoàn lương? Liệu bác Hai có sống đủ lâu để thấy con mình đứng dậy làm lại?
Không ai biết chắc. Nhưng có một điều rõ ràng: Niềm tự hào mù quáng, sự kỳ vọng sai chỗ – có thể là gánh nặng giết chết một đứa trẻ chưa đủ trưởng thành. Và đôi khi, điều con cái cần ở cha mẹ, không phải là “một lý lịch để khoe”, mà là một lối sống để noi theo.
