“Có những mảnh đời, dù khuyết thiếu, vẫn tỏa sáng nhờ vào tình yêu thương đúng lúc.”
Buổi sáng đầu thu, tiết trời se lạnh, sương mù phủ trắng cả con dốc nhỏ dẫn lên Trường Tiểu học Trần Quốc Toản. Ông Lâm, giáo viên môn Toán đã về hưu, vẫn có thói quen mỗi ngày dậy sớm đi bộ quanh khu phố. Nhưng sáng hôm đó, ông dừng lại trước cổng trường, ánh mắt dừng trên một cậu bé nhỏ thó ngồi co ro trên bậc tam cấp, chiếc ba lô cũ sờn vải đặt bên cạnh.
Cậu bé không khóc, nhưng ánh mắt thì buồn đến nhói lòng. Một bên ống quần của cậu trống rỗng, lật nhẹ theo gió. Chiếc nạng gỗ kê nghiêng vào tường. Ông Lâm lặng người trong vài giây, rồi bước lại gần.
– “Con chờ ai đấy?” – ông hỏi nhẹ nhàng.
Cậu bé nhìn ông, ánh mắt lấp lánh một tia hy vọng, rồi lại vụt tắt:
– “Chắc không ai đâu ạ… Ba con bỏ đi khi con còn nhỏ. Mẹ con… mới mất tuần trước.”
Đó là lần đầu tiên ông Lâm gặp Hoàng.
Hoàng sinh ra tại một xóm lao động nghèo, mẹ làm thuê, ba bỏ đi không tin tức. Năm Hoàng 6 tuổi, một tai nạn giao thông đã cướp đi chân trái của cậu. Người mẹ trẻ một mình bươn chải nuôi con khuyết tật, cho đến khi bệnh tật quật ngã chị. Ngày chị mất, không có ai đến nhận Hoàng.
Những người hàng xóm thương tình gom tiền lo hậu sự, rồi đưa Hoàng đến trường vì nghĩ thầy hiệu trưởng có thể liên hệ trung tâm bảo trợ. Nhưng nơi nào cũng từ chối. Không giấy tờ, không thân nhân, không ai bảo lãnh.
Và ông Lâm – người thầy đã nghỉ hưu, sống một mình trong căn nhà gỗ nhỏ – lặng lẽ đưa ra một quyết định thay đổi cả cuộc đời hai con người.
“Tôi nhận nuôi thằng bé.” – Ông nói trong cuộc họp đột xuất với phường. Mọi người đều sững sờ.
Suốt cuộc đời dạy học, ông Lâm nổi tiếng là nghiêm khắc nhưng tận tâm. Ông chưa từng lập gia đình, sống giản dị, lặng lẽ. Một số người từng đồn đoán ông có mối tình dang dở thời trẻ, từ đó không muốn ràng buộc. Cũng có người nói ông chọn sống vậy để chăm sóc mẹ già đến lúc bà mất. Nhưng chưa ai từng thấy ông mềm lòng như khi nói về Hoàng.
Hoàng về sống cùng ông Lâm trong căn nhà nhỏ ven đồi, nơi có vườn rau tự trồng và chiếc bàn gỗ cũ kỹ ông vẫn dùng để chấm bài ngày xưa. Những ngày đầu thật không dễ. Cậu bé với chiếc chân giả tập tễnh học bước đi, học lại cách sinh hoạt, và học làm quen với tình yêu thương.
Ông Lâm, học cách trở thành cha – từ con số không.
Mỗi sáng, ông cõng Hoàng xuống đồi đến trường, vì đường đất gập ghềnh nạng không thể đi được. Buổi chiều, ông dạy Hoàng học ở nhà. Không chỉ toán học hay tiếng Việt, mà còn là đạo lý làm người, là cách để sống mà không thấy mình là người “thiếu”.
Hoàng có trí nhớ tuyệt vời. Cậu ham học lạ thường, có thể đọc hết cuốn sách dày trong một đêm nếu có đèn và một cốc sữa. Nhưng cậu cũng mặc cảm, rụt rè, và nhiều lần bật khóc khi bị bạn bè trêu chọc là “thằng què”.
Lần đầu tiên Hoàng bị xô ngã ở trường, ông Lâm đã không nói gì. Ông chỉ mang về cho cậu một đôi giày mới, loại dành riêng cho người khuyết tật, rồi nhẹ nhàng nói: “Con có thể ngã, nhưng con cũng có quyền đứng dậy – ngẩng cao đầu, như bất kỳ ai.”
Thời gian trôi qua, Hoàng dần thay đổi. Cậu trở nên tự tin, chăm chỉ và đầy nghị lực. Mỗi năm học là một lần Hoàng mang về giấy khen, giải thưởng. Từ những cuộc thi học sinh giỏi cấp huyện đến thành phố, rồi giải sáng tạo trẻ toàn quốc năm lớp 12 – với đề tài: “Cánh tay robot hỗ trợ người khuyết tật từ vật liệu tái chế”.
Với giải thưởng đó, Hoàng được học bổng toàn phần vào ngành Cơ điện tử – một ngành vốn đầy rẫy thử thách với người bình thường, huống chi là cậu bé chỉ có một chân.
Ngày Hoàng đi nhập học đại học, ông Lâm lặng lẽ tiễn cậu ra bến xe, đặt vào tay cậu một chiếc hộp nhỏ gói bằng giấy báo cũ.
– “Thầy không có gì quý giá, chỉ mong con nhớ, dù con đi đâu, thầy vẫn ở đây, là nhà của con.”
Trong chiếc hộp là cây bút máy Parker bạc màu – món quà đầu tiên ông tặng Hoàng năm lớp 6 – và một tấm ảnh chụp hai thầy trò dưới tán cây thông trong vườn
“Tình yêu thương thật sự không cần máu mủ, chỉ cần được trao đúng lúc – bằng cả trái tim.”
Năm 2020, khi đại dịch COVID-19 làm chao đảo cả thế giới, Hoàng lúc này đang là sinh viên năm cuối, vừa học, vừa làm trợ giảng cho phòng thí nghiệm tự động hóa của trường. Dù vẫn mang chân giả, Hoàng không bao giờ xin đặc cách hay giảm bài vở. Cậu học ngày học đêm, vừa mày mò sáng chế các thiết bị hỗ trợ người khuyết tật vừa làm thêm để gửi tiền về quê cho ông Lâm.
Sức khỏe của ông thầy già khi ấy đã yếu hơn trước. Thị lực giảm dần, đi lại cũng chậm chạp. Nhưng mỗi lần nghe Hoàng gọi điện kể về bài nghiên cứu mới hay một giải thưởng vừa đạt, ông lại cười – nụ cười bình yên của người đã đặt đúng niềm tin.
Cuối năm đó, Hoàng tham gia một cuộc thi khởi nghiệp quốc gia với dự án “Chân giả thông minh giá rẻ cho người nghèo”. Đó là phiên bản cải tiến từ những gì cậu từng mày mò chế tạo suốt ba năm trời, bắt đầu từ ý tưởng rất cá nhân: “Làm sao để một đứa trẻ như em 15 năm trước, không phải khập khiễng bước đi với chiếc nạng gỗ?”
Câu chuyện đời Hoàng – từ một cậu bé mồ côi, bị bỏ rơi, mất một chân – đến hành trình vươn lên nhờ người thầy già, nhanh chóng lan tỏa. Clip thuyết trình của Hoàng trong vòng chung kết cuộc thi, được phát sóng trực tiếp trên một kênh truyền hình lớn, đã khiến hàng triệu người xúc động.
“Tôi không có họ hàng. Nhưng tôi có cha. Một người cha không sinh ra tôi, nhưng đã dạy tôi cách đứng thẳng, không phải bằng hai chân, mà bằng lòng tự trọng.”
Khán phòng lặng đi sau câu nói đó.
Giới chuyên môn đánh giá cao cả tính ứng dụng lẫn tinh thần nhân văn trong dự án. Truyền thông gọi Hoàng là “cậu kỹ sư một chân” – người đã khiến hàng nghìn người khuyết tật tại Việt Nam có cơ hội tiếp cận chân giả giá rẻ, sản xuất từ vật liệu tái chế trong nước.
Những đơn hàng đầu tiên đến từ các trung tâm bảo trợ xã hội. Rồi đến các tổ chức phi lợi nhuận quốc tế. Hoàng trở thành đại diện của Việt Nam tại một hội nghị công nghệ ở châu Âu. Nhưng khi người dẫn chương trình hỏi: “Điều gì khiến bạn tự hào nhất trong cuộc đời?”, cậu chỉ mỉm cười:
“Là có một người cha luôn tin vào tôi – từ khi tôi còn là một thằng bé đi bằng nạng và không tin nổi vào chính mình.”
Năm 2023, ông Lâm ngã quỵ khi đang tưới vườn. Bác sĩ chẩn đoán tai biến nhẹ, nhưng di chứng khiến ông không còn tự đi lại được. Khi Hoàng trở về, anh đã là một kỹ sư thành đạt, có công ty riêng, dự án phủ khắp ba miền.
Anh không đắn đo gì. Anh đưa ông về sống với mình tại một căn nhà nhỏ ở ngoại ô Sài Gòn. Không biệt thự, không xa hoa – chỉ là một nơi yên tĩnh có vườn cây, và một phòng đọc sách nắng tràn vào mỗi sáng.
Mỗi tối, Hoàng đọc sách cho ông Lâm nghe. Có khi là một bài báo viết về anh, có khi là bản thảo dự án mới. Nhưng hôm đó, ông Lâm bảo:
– “Con đọc lại bài văn lớp 6 con viết cho thầy nghe được không?”
Hoàng cười. Anh vẫn giữ bài văn ấy – nét chữ còn non nớt, viết nguệch ngoạc:
“Con không biết ba mình là ai. Nhưng con biết mình có thầy Lâm. Con không gọi thầy là ba, vì sợ làm thầy buồn. Nhưng nếu được, con mong một ngày con lớn lên, trở thành người giống như thầy.”
Ông Lâm rơm rớm nước mắt. Đó là lần đầu tiên Hoàng thấy người thầy già của mình khóc.
Cuối năm đó, anh tổ chức một buổi lễ nhỏ – không hoa, không sân khấu – để chính thức nhận ông Lâm làm cha nuôi, trước sự chứng kiến của bạn bè, đồng nghiệp và một số người thầy cũ. Trên giấy tờ, họ chẳng cần gì ràng buộc. Nhưng với Hoàng, điều đó quan trọng – là cách để anh khẳng định:
“Tôi không còn là đứa trẻ bị bỏ rơi nữa. Tôi là con của một người cha vĩ đại.”
Năm 2025, ông Lâm mất trong giấc ngủ, bình yên như khi ông sống.
Lễ tang ông đơn sơ, theo di nguyện. Không vòng hoa, không phúng điếu. Nhưng điều khiến người ta nhớ mãi là dòng người lặng lẽ xếp hàng đưa tiễn – trong đó có hàng trăm người khuyết tật đến từ khắp nơi, nhiều người trong số họ mang chiếc chân giả gắn tên: “H1 – Human First”, sản phẩm do công ty của Hoàng sản xuất.
Báo chí gọi ông là “người thầy nuôi ước mơ bằng sự tử tế”. Nhưng Hoàng không gọi ông là thầy nữa. Anh khắc lên bia mộ dòng chữ đơn giản:
“Cha – người đã trao cho con cả một cuộc đời.”
